نمایشگاه ساسپریا به روایت پیلانو از نفت گله دارم!
پیلانو: «از درون سیاه آهنی آهی می کشم و صدایم در وجودم انعکاس می یابد. آخ یادم رفته که بزرگ شده ام و دیگر این سیاه به کار بازیم نمی آید. جز آهم نمی توانم به بیرون بجهم. گیر کرده ام… گیر کرده ایم…»
این جملات توصیف کوتاهی از نمایشگاه «ساسپیریا» است که تا روز گذشته در گالری شیرین برقرار بود؛ نمایشگاهی با بوی نفت و همزمان که نوعی تلخی و گله را از نفت و نقش آن در زندگی مردم خاورمیانه و مهمتر از همه کشور خودمان روایت می کرد، تصویری نوستالوژیک و رنگی را نیز از کودکی های نقاش ارائه داد.
امیر راهساز، متولد سال ۱۳۶۵ در استان فارس است. او بعد از گذراندن مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران و در رشته های مهندسی فضای سبز و طراحی محیط و منظر، به نقاشی روی آورد.
بعد از حضور در چندین نمایشگاه گروهی، «ساسپیریا» نخستین نمایشگاهای انفرادی او است. نمایشگاهی که به سبب حضور بشکه های نفت مهمترین موضوعی که به ذهن مخاطب القا می کند، نفت می باشد و در عین حال تلاش می کند با نگاهی توامان نوستالوژیک و تلخ، تصویری از نقش پُررنگ نفت در زندگی انسان ها نشان دهد.
راهساز در گفت و گو با ایسنا ایده اولیه نمایشگاه را برگرفته از نوعی دلخوری و ناراحتی می داند و می گوید: دلخوری که شاید از موضوعاتی همچون جبر جغرافیایی و خیلی دیگر از مسائلی که به خاطر شرایط زیستی داشته ایم نشأت گرفته است. این مجموعه را نیز با این نگاه شروع کردم که از نفت گله دارم و فکر می کنم تمام شرایط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی که سال های سال در کشور ما و بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه وجود داشته است، ریشه در نفت دارد.
او ادامه می دهد: اما در عین حال حس دیگری نیز در شکل گیری این نمایشگاه سهیم بود. من متولد یک روستا در چهار کیلومتری تخت جمشید هستم و همیشه پدربزرگم بشکه های رنگارنگ نفت بزرگی داشت که گوشه حیاط چیده شده بودند و تنها نفت در آنها نبود. این بشکه ها در دوران کودکی وسیله بازی من بودند. در واقع به صورتی این خاطرات خوشی که از بشکه ها داشتم بیشتر از خود نفت در زندگی ام نقش داشتند. همانند اینکه گرمای علاالدین را حس می کردم و دوست داشتم، اما نمی دانستم که دلیل آن نفت است؛ یعنی چیزهایی که از نفت جان می گرفتند را خیلی دوست داشتم و برایم خاطره انگیز بودند، اما از خود نفت چیزی نمی دانستم. به مرور که بزرگ تر شدم، ردپای خیلی از کوتاهی ها و کمبودها را نفت دیدم؛ چیزی که این بشکه های خاطره انگیز نگه دارنده آن بودند.
این هنرمند نقاش خاطرنشان می کند: چند اثر اول را با همین نگاه کشیدم، ولی در بین راه گرفتار تحولات روحی و روانی و یک نوع درون گرایی شدید شدم. در این تحولات متوجه شدم که حتی خودم را هم آنقدر نمی شناسم، چه برسد به خانواده ام که بخواهم برای آنها نسخه بپیچم و به چه برسد به آنکه بخواهم درباره منطقه ای به گستردگی خاورمیانه حرف بزنم. آثار اولیه به دور از شعار کشیده شده بودند، ولی با آگاهی که بعدا به وجود آمد برای خودم وجهه شعاری پیدا کردند و به همین خاطر هم تصمیم گرفتم که کارهای بعدی را دیگر با این منش و روش نکشم.
راهساز همین طور درباره نام نمایشگاه توضیح می دهد: نام اول نمایشگاه «حیاط خلوت» بود که به صورتی اسم کنایی محسوب می شد؛ اما به دنبال همان تغییر و تحولاتی که به آن اشاره کردم، بجای آن، «ساسپیریا» را انتخاب کردم که در لاتین به معنای «آه از ژفای دورن» است. روان شناسی یونگ ضمیر ناخودآگاه انسان ها را به بشکه تشبیه می کند و می گوید ضمیر ناخودآگاه انسان ها همانند یک بشکه بزرگ است که به هنگام بیداری مشاهدات، تصویرها، خاطرات، گفت وگوها و… انسان ها در این بشکه ریخته می شود. در واقع این بشکه همیشه پُر از چیزهایی است که ما نیستیم و از دیگران گرفته ایم.
او اضافه می کند: حالا اگر درِ این بشکه پلمپ شود و ما دیگر چیزی نشنویم و نبینیم و… حالتی به ما دست می دهد همانند حالتی که در اغما و تنهایی شدید اتفاق می افتاد. آن وقت این بشکه خالی می شود و ته بشکه جایی است که خودِ حقیقی ما وجود دارد. من نیز می خواستم بگویم این بشکه ها ظرف های انسانی هستند که وقتی بچه هستیم خیلی راحت در آنها بزرگ می شویم و حس امنیت می نماییم، اما حین بزرگ شدن می ترسیم که از آنها بیرون بیاییم و از یک جایی به بعد انگار اسیر می شویم.
راهساز با اشاره به اینکه «سعی کردم میان معنا و صورت تعادل برقرار کنم»، یادآور می شود که از آنجایی که معنای کار غمگین است، اهتمام کردم صورت را با رنگ های شاد کار کنم.
وی همینطور درباره آثاری که در آنها تصویر کودک دیده می شود، نیز اظهار نمود: آثاری که در آنها بچه ها حضور دارند، منظره های متروکی هستند که خبری از انسان ها نیست. حیاطی که پر از علف هرز است و شیشه های شکسته همگی نشان از محیطی دارد که با انسان ارتباط دارد، ولی انسانی در آن وجود ندارد. در این میان در این فضایی که خالی از انسان است یک بچه دیده می شود که نماد غیبت است. من معتقدم که هر غیبتی با حضوری از نوع دیگر پُر می شود.
راهساز می گوید: در کارهایی که بچه حضور دارد، بشکه ای هم برای او هست. اما آنها خیلی آزاد و سبک بال هستند و در قید و بند بشکه ها نیستند؛ این در شرایطی است که در کارهایی که بزرگ سالان دیده می شوند ـ که همگی تصویر خودم هستند ـ نوعی حس انفعال دیده می شود که دیگر توان بیرون آمدن از بشکه وجود ندارد.
این هنرمند همین طور در پاسخ به این پرسش که آیا در انتقال مفاهیم مورد نظر خود به مخاطبان موفق بوده است، اظهار می کند که اهتمام داشتم معنا را در چندین لایه جای دهم، ولی در بیشتر مواقع کمتر افرادی به عمیق ترین لایه رسیده اند، مگر با توضیحاتی که مطرح کردم. اما مفهوم کلی به درستی از طرف مخاطبان دریافت شد.
منبع: پیلانو
