هنر۱۴۰۲ در آینه مهر؛ خبرسازترین اتفاقات حوزه موسیقی در سالی که گذشت

به گزارش پیلانو، فرایند تولید و ارائه محصولات موسیقایی در سال ۱۴۰۲ باآنکه فراز و نشیب های زیادی داشت اما دربرگیرنده اتفاقاتی بود که رفتن به بعضی از آنها می تواند مشتمل بر بازخوانی قصه های جالبی باشد.

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ بی شک سال ۱۴۰۲ برای موسیقی ایران دربرگیرنده رویدادها و اتفاقاتی بود که رجوع باردیگر به آنها می تواند مشتمل بر مطالعه و بازخوانی قصه ها و روایت هایی باشد که تعدادی از آنها در گستره فهم هنرمندان و مخاطبان، قصه هایی تلخ و ناخوشایند و برخی دیگر از حکایت هایش اتفاقات شیرینی بود که هم برای فعالان عرصه موسیقی و هم برای مخاطبانش، انتقال دهنده حس و حال خوبی شد و توانست در حافظه شنیداری شان جایگاه بالایی پیدا کند.
فرآیندی بشدت پرفراز و نشیب که نشات گرفته از آن چه «خوب» یا «بد» در جامعه اتفاق افتاد، گرفتار تغییر و تحول شد و شرایطی را ایجاد کرد که جریان موسیقی همچنان به عنوان یکی از مهم ترین عناصر در دگرگونی رفتار اجتماعی شهروندان، تاثیر مستقیمی بر جای بگذارد.
این مسیر باآنکه به سبب حجم گسترده ملاحظات و اظهارنظرهای کارشناسانه ای که در عرصه موسیقی وجود دارد، هنوز نمی تواند همچون سینما در وضعیت متفاوت تری قرار گیرد، اما بی شک یکی از مهم ترین مؤلفه های هنری برای پیشرفت و ارتقای نظام اقتصادی فرهنگ و هنر است. حالا موسیقی در ردیف یکی از بهترین بسترها برای کسب درآمد و بازاریابی کارهای فرهنگی هنری دنیا قرار گرفته و می تواند برای آن چه از آن به عنوان منافع اقتصادی یاد می نماییم، ایفای نقش کند.
شرایطی که فارغ از آن چه در موسیقی پاپ کم و بیش تجربه شده، هنوز نتوانسته در قاعده ای نظام مند مبتنی بر توسعه اقتصادی نقش ایفا کند. چارچوبی که بنظر می رسد باتوجه به کسب تجربیاتی که دراین زمینه به دست آمده، می تواند بستر مناسبی برای تمرکز و تحلیل بیشتر باشد و فضا را به سمت و سویی هدایت کند که نظام اقتصادی موسیقی ایران در توسعه اقتصادی کشورمان نقش ایفا کند.
آنچه می خوانید نگاهی کوتاه به تعدادی از مهم ترین رویدادها و اتفاقات موسیقایی کشورمان به انتخاب گروه هنر خبرگزاری مهر است که به نسبت دیگر رویدادهای موسیقایی سال ۱۴۰۲ از اهمیت و گستردگی رسانه ای وسیع تری برخوردار بودند. اتفاقاتی که تعدادی از آنها دربرگیرنده رویدادهایی ناراحت کننده، تعدادی از آنها امیدبخش و برخی هم مشتمل بر دقت و واکاوی باردیگر ای است که رجوع به آنها و آن چه پیش روی مخاطبان قرار گرفته است می تواند دربرگیرنده تجربه های خوبی برای انجام کارهای پیش رو باشد.

روایت اول؛ «سند موسیقی» سر انجام تدوین و تصویب شد
روز چهارم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ بود که محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حالی به تشریح جزئیات تازه ترین جلسه شورای هنر پرداخت که در آن به مبحث بررسی «سند موسیقی» اشاراتی داشت. فرآیندی که ماجرای تدوین و تصویب آن از سال ها پیش محل بحث و چالش فراوانی بود و صحبت های وزیر ارشاد بحث تصویب آنرا وارد فرایند جدیدی کرد.
اسماعیلی در این خبر اظهار داشته بود: بررسی و تصویب اسناد حوزه های مختلف هنری سال جاری (سال ۱۴۰۲) به عنوان مأموریتی مهم در دستور کار شورای هنر کشور قرار گرفته است؛ در همین راستا «سند موسیقی» به عنوان یکی از دستور جلسات اولین جلسه شورای هنر در سال ۱۴۰۲ مورد بررسی اعضا قرار می گیرد و امیدواریم با بررسی بندهای این سند در چندین جلسه به تصویب شورای هنر کشور برسد.
پس از انتشار این خبر بود که ماجرای بررسی «سند موسیقی» ابتدا با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعدادی دیگر از مدیران مجموعه های دولتی و غیردولتی در رابطه با حوزه موسیقی بررسی دوباره شد. این در حالی بود که محمدمهدی اسماعیلی در مرداد ماه از شروع به کار فرایند تدوین این سند آگاهی داد و اظهار داشت: بر اساس گزارش های عرضه شده، پیش نویسی از «سند موسیقی» به صورت خلاصه تهیه شده و مقرر است به صورت جامع در جلسات بعد بندهای این سند مورد بررسی شورای هنر قرار گیرد.
ماجراهای طولانی مربوط به «سند موسیقی» ادامه داشت تا این که محمداله یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز هشتم شهریور ماه از بررسی نهایی متن پیش نویس «سند موسیقی» توسط شورای هنر آگاهی داد.
در روز بیستم شهریور ماه بود که جلسه شورای هنر به ریاست محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیری محمدحسین ایمانی خوشخو و حضور حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با دستور ادامه بررسی سند ملی موسیقی کشور برگزار و تدوین «سند ملی موسیقی» به انتها رسید.
با پایان گرفتن تدوین سند، روز یازدهم آذر ماه غلامرضا بصیرنیا دبیر شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی از تصویب «سند موسیقی» در پنج فصل آگاهی داد و اظهار داشت: تدوین «سند ملی موسیقی» یکی از زیر سندهای نقشه مهندسی فرهنگی در سال ۱۳۹۹ به وزارت فرهنگ و ارشاد واگذار شده بود تا با همکاری سازمان صدا و سیما و سازمان تبلیغات اسلامی آنرا برای ساماندهی وضعیت موسیقی، ارتقای سطح فرهنگی، هنری و علمی کارهای جامعه موسیقایی کشور، معرفی موسیقی فاخر ایرانی در سطح بین المللی، ساماندهی و بهینه سازی تعاملات بین المللی در حوزه موسیقی و مقابله قانونی و نظام مند با آثار موسیقایی مبتذل و غیرقانونی تدوین کند. به همین دلیل در این نشست این سند هم بررسی گردید و در پنج سرفصل مبانی، ارزش ها و اصول، اهداف، سیاست های کلان، اقدامات و الزامات اجرایی به تصویب رسید. مطابق «سند ملی موسیقی»، ستاد اجرایی موسیقی کشور با عضویت نهادهای مرتبط در وزارت فرهنگ و ارشاد تشکیل می شود و شیوه نامه اجرایی و نگاشت نهادی برنامه اجرایی را تدوین و بعد از تصویب در شورای هنر اجرا می کند.
سرانجام در روز بیست و هشتم آذر ماه بود که جلسه ۸۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست حجت الاسلام سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و حجت الاسلام محسنی اژه ای رئیس قوه قضاییه در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار و طی آن حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در حاشیه این جلسه در جمع خبرنگاران اظهار داشت: در جلسه امروز «سند ملی موسیقی» تصویب نهایی شد، این سند یکی از اسناد مهمی بود که سال ها در شورا مانده و پیرامونش بحث های مختلف شده بود، نظر مقام معظم رهبری و فقها در این زمینه دریافت شده بود که در نهایت بعد از جلسات مختلف در شورای معین به تصویب نهایی در شورای عالی رسید. این در صورتی است خانه موسیقی و هنرمندان این رشته در تدوین این سند نقش مؤثری داشتند.

روایت دوم؛ وقتی وزیر برای اخراج دسته جمعی پادرمیانی می کند
کمبود برنامه ای مدون برای اجرای کنسرت به همراه نامشخص بودن وضعیت رهبری ارکستر، همچون نکات مهمی و مبهمی بود که طی ماه های پایانی سال ۱۴۰۱ بعد از عبور از بحران کرونا و ماه های ابتدایی سال ۱۴۰۲، فعالیت ارکستر سمفونیک تهران را با ابهاماتی مواجه کرد. وضعیتی که به نظر می آمد، می بایست هرچه سریعتر مدیران و شورای هنری اش را ملزم به اظهار نظر و تشریح شرایط موجود کند. فرآیندی که شاید ریشه هایی از آنرا بتوان از پس اتفاقات و التهابات اخیر جامعه و صد البته شرایط اقتصادی این سالهای کشور جستجو کرد، اما هرچه بود باید وضعیت روشن تری از خویش را به جامعه هدفش عرضه می داد.
شرایطی که سکوت مدت دارش بعد از استعفا و کناره گیری تعدادی از نوازندگان در انتقاد به حضور یکی از هنرمندان صاحب نام و با سابقه موسیقی کشورمان به عنوان رهبر ارکستر، بالاخره در روز بیست و هشتم خرداد ماه با برگزاری نشست خبری سید محمد میرزمانی و هادی آزرم ۲ تن از اعضای شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران برای تشریح برنامه های آزمون نوازندگی این مجموعه را شکست ولی مقدمه ای برای شروع یک جنجال عجیب و غریب بود که تا مدت ها تبدیل به یکی از خبرسازترین رویدادهای موسیقی سال ۱۴۰۲ شد.
هادی آرزم نوازنده، مدرس و عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران در این جلسه خبری پس از عرضه توضیحاتی در رابطه با جزئیات آزمون نوازندگی ارکستر سمفونیک تهران در پاسخ به پرسشی در خصوص این که آیا خداحافظی و استعفای نوازندگان شناخته شده ارکسترها سبب برگزاری این آزمون شده توضیح داد: ما حالا در عرصه سازهای برنجی نوازنده کم داریم؛ بدین سبب بخش مهمی از این ماجرای آزمون نوازندگی بنا بر این است. البته بازنشسته کردن الزامی برخی از نوازندگان با سابقه که به لحاظ سنی شرایط استخدام ندارند هم معضل دیگری بود که موجب شد که ما در عرصه آزمون نوازندگی اقدامات لازم را انجام دهیم.
سیدمحمد میرزمانی آهنگساز و عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران هم در این جلسه رسانه ای که ماجرای بازنشستگی تعدادی از هنرمندان به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی برگزاری آزمون عنوان شده بود، ضمن تقدیر از نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران توضیح داد: متأسفانه قوانینی به وجود آمد که همکاری با نوازنده های بازنشسته و با سابقه دیگر میسر نیست. این حفره ای است که در بدنه ارکستر سمفونیک به وجود آمده و باید برطرف شود. باآنکه در این مورد اقدامات مؤثری انجام شده که امیدواریم با رایزنی های انجام شده بتوانیم به نتایج مثبتی برسیم. […] متأسفانه ما در بعضی موارد شاهد می باشیم که برخی نوازندگان فکر می کنند دیگر نباید تلاشی داشته باشند و به نظر من این آزمون ها سبب می شود که سطح علمی و کیفی نوازندگان ارتقا پیدا کند.
این آهنگساز پیشکسوت موسیقی کشورمان که از پشت پرده ماجرای حاشیه ساز ارکستر سمفونیک تهران با خبر بود اما نمی خواست تا فضای موجود در ارکسترها را بیشتر از این ملتهب کند، در قسمت دیگری از این جلسه هم در رابطه با سرنوشت آینده ارکستر و انتخاب رهبر دائم این مجموعه مهم اظهار داشت: شورای هنری ارکستر نهایت تلاش خویش را انجام داد تا بهترین گزینه ها را برای رهبری دائم ارکستر انتخاب نماید. دراین زمینه نصیر حیدریان بهترین گزینه برای ما بود. اما متأسفانه گرفتار شرایطی شدیم که موجب شد آقای حیدریان را از دست بدهیم. ما فکر می کردیم این هنرمند باز می گردد اما متأسفانه این فضا امکان پذیر نشد و ما بدنبال گزینه های دیگری بودیم که آقای منوچهر صهبایی یکی از این افراد بود و امیدوار هستم مشکل خاصی پیش نیاید و بتوانیم با این هنرمند همکاری مان را ادامه دهیم.
با معرفی منوچهر صهبایی به عنوان رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران در این جلسه خبری که مدتی بعد خبر انتصاب رسمی وی هم در رسانه ها انتشار یافت، شرایط این مجموعه هم گرفتار تغییر و تحولات زیادی شد. تغییراتی که از پس ماجراهای مربوط به انتخاب نشدن نصیر حیدریان و برگزاری آزمون نوازندگی در تیر ماه، ماجرای مربوط به ارکسترها را وارد فاز جدیدی کرد. گو اینکه طی همین ایام اخبار مربوط به برگزاری آزمون نوازندگی ارکستر سمفونیک تهران انتشار یافت، خبرهایی هم در خصوص قطع همکاری بنیاد رودکی با ۴۰ نوازنده حاضر در این ارکستر به گوش می رسید.
گویا تعدادی از دلایلی که به تصمیم برای قطع همکاری با این ۴۰ نوازنده منجر شده، مربوط به آزمون اخیر ارکسترهای بنیاد رودکی بود که با اعتراض برخی از نوازنده ها هم مواجه و همین مورد باعث شده تا ادامه اعتراضات، به قطع همکاری آنها با بنیاد رودکی بینجامد. این در حالی بود که انتقاد به تصمیمات هیأت ژوری در حوزه نحوه برگزاری آزمون ها، اصرار شورای ارکسترها برای آزمون از نوازندگان ثابت و باسابقه ارکسترها طی سالهای اخیر، کم توجهی به مطالبات نوازندگان در عرصه های مختلف صنفی و کارهای در رابطه با آنها در بدنه ارکستر و مواردی از این دست همچون مواردی است که پیرامون قطع همکاری با نوازندگان ارکسترها مطرح می شد.
ماجرای کناره گیری نوازندگان ارکستر همچنان مورد مهم خبرهای موسیقی بود. شرایطی که باآنکه مهدی سالم مدیرعامل وقت بنیاد رودکی هم در رابطه با آن توضیحاتی را عرضه کرد، اما گویا حاشیه های مربوط به این کناره گیری یا اخراج تمامی نداشت و توضیحات بعدی بنیاد رودکی در رابطه با این شرایط به وجود آمده هم ماجرا را پیچیده تر کرد. این ماجرای پرحاشیه هم ادامه داشت تا این که محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه ای که با حضور نمایندگان ۴۰ نوازنده اخراجی ارکستر سمفونیک تهران برگزار گردید، دستور فوری را برای بازگشت خیلی از این نوازندگان صادر کرد.
پیرو این دستور وزیر بود که مرکز اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشاری خبری به نقل از مهدی سالم اعلام نمود: پیرو دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در رابطه با پیگیری مطالبات صنفی چند تن از نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران کمیته پیگیری در این خصوص تشکیل شد. این دستور با توجه به توجه خاص وزیر محترم در خصوص رفع مشکلات صنفی اصحاب فرهنگ و هنر در عرصه های مختلف صادر گردیده است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در قسمتی از این دستور تاکید ویژه ای بر تأمین مطالبات صنفی همه هنرمندان و به خصوص اعضای ارکستر تهران داشته است.
درهمین اثنا بود که منوچهر صهبایی به عنوان رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران معرفی گردید. روندی که بیم آن می رفت که ماجرای ادامه دار کناره گیری یا اخراج نوازندگان همچنان ادامه پیدا کند. اما با ورود وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ماجرا روند آرام تری به خود گرفت و برپایه آن چه در محافل غیرخبری و بروشور کنسرتهای ارکستر سمفونیک دیده می شود، تعداد زیادی از نوازندگان خارج شده از ارکستر به این مجموعه بازگشته اند.

روایت سوم؛ یک زمین لرزه چند ریشتری در جشنواره موسیقی نواحی
جشنواره موسیقی نواحی یکی از مهم ترین رویدادهای ملی در عرصه موسیقی کشورمان است که طی سالهای قبل پس از یک رخوت چندین ساله، فصل تازه کارهای خویش را در شهر کرمان برگزار کرد. رویدادی که درگذشته بواسطه راهبری و ریل گذاری هنرمندانی چون محمدرضا درویشی از پژوهشگران و آهنگسازان صاحب نام موسیقی ایرانی توانست جریان مؤثری را پیش روی هنرمندان این حوزه قرار دهد. جریانی که باآنکه معطوف به برگزاری کنسرت آن هم در یک فرایند چند روزه جشنواره ای بود اما هرچه بود آغاز کننده مسیری بود که بعدها منجر به اتفاقات خوبی در عرصه موسیقی اقوام ایران شد و طبیعتاً اگر این روند در یک مقطع زمانی متوقف نمی شد، اساسا می توانست بیش از اینها در جریان و فرایند تولید و عرضه محصولات موسیقایی این حوزه حرف برای گفتن داشته باشد. روندی که باآنکه پس از مدت ها توقف باردیگر به میزبانی کرمان به این رویداد مهم و ملی حیاتی باردیگر داد اما بی شک با نقطه نظراتی مواجه بود که می بایست روی تمامی این کنش ها تمرکز بیشتری کرد.
جشنواره موسیقی نواحی در این چند سال کج دار و مریز به کار خود ادامه می داد، تا این که یک بار و با تصمیم شورای سیاست گذاری این رویداد برای اولین بار در این چند سال ابتدا در پنج منطقه و سپس در قالب بخشی موسوم به «بخش ملی» به میزبانی تهران کار خویش را تمام کرد.
پایانی که باآنکه قرار بود قالبی بین المللی داشته باشد، اما جور دیگری ساماندهی شد و در نهایت با حال و هوایی متفاوت تر از آن چه سراغ داشتیم پیش روی مخاطبان قرار گرفت. فرآیندی که بی شک برای دنبال کنندگان این رویداد به سبب تغییر ساختاری که پیش آمده بود، به مثابه وقوع زمین لرزه ای چند ریشتری بود که می بایست در رابطه با تأثیرات مثبت و منفی اش، نشست های صدمه شناسی گوناگونی اجرا شود.
بخش نخست شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استانهای سراسر کشور بصورت منطقه ای و غیر رقابتی، طی روزهای ششم تا بیست و سوم تیر به میزبانی ۵ استان؛ گلستان (۶ الی ۸ تیر)، چهارمحال و بختیاری (۱۰ تا ۱۲ تیر)، آذربایجان شرقی (۱۴ تا ۱۶ تیر)، کرمانشاه (۱۷ تا ۱۹ تیر) و کرمان (۲۱ تا ۲۳ تیر) اجرا شد.
بر این اساس مرحله منطقه ای این جشنواره با حضور گسترده هنرمندان موسیقی نواحی از استانهای تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز، و قم با برگزاری در استان گلستان به عنوان منطقه اول، استانهای اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با برگزاری در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه دوم، استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان با برگزاری در استان آذربایجان شرقی به عنوان منطقه سوم، استانهای کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان با برگزاری در استان کرمانشاه به عنوان منطقه چهارم، استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با برگزاری در استان کرمان به عنوان منطقه پنجم پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
محمدعلی مراتی دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، در رابطه با جزئیات این رویداد موسیقایی که برای اولین بار در پنج منطقه و ۲ بخش «جشنواره منطقه ای نواحی ایران» و «جشنواره ملی – بین المللی» با هدف نزدیک شدن به طرح «ایران فرهنگی» و وحدت در کثرت موسیقایی برگزار می شد، اظهار داشت: سال جاری (سال ۱۴۰۲) مقرر شد که جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه تر شدن و همینطور استفاده از ظرفیت سایر استانها و فراگیری آن در پنج منطقه اجرا شود. این در حالیست که روند انتخاب استانها برای برگزاری جشنواره موسیقی نواحی حدودا یک سال به طول انجامیده است. برهمین اساس ما تلاش کرده ایم که انتخاب محل برگزاری جشنواره با طرح «ساتراپی» وزارت کشور که ایران را به پنج منطقه اجتماعی تقسیم کرده است، هماهنگ باشیم.
اگرچه طرح محمدعلی مرآتی به عنوان یکی از مدرسان شناخته شده و صاحب نظر اتنوموزیکلوژی می تواند از جهاتی یکی از طرح های مؤثر برای بهتر دیده و شنیده شدن موسیقی نواحی ایران میان مردم ایران و دیگر کشورها به حساب آید، اما بی شک این نوع نگاه با واکنش های مثبت و منفی زیادی رو به رو است که می بایست در کرسی های دانشگاهی و رسانه ای مورد تحلیل، واکاوی و نقد بیشتری قرار گیرد تا بتوان به چارچوب درستی در عرصه برگزاری جشنواره ها رسید. جشنواره هایی که می بایست مقدمه ای برای دیگر اجراهای در رابطه با موسیقی اقوام ایران در طول سال باشد.
به هر ترتیب پرونده مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران که قرار بود نقش بخش بین الملل جشنواره را هم ایفا کند، از ۱۶ تا ۱۹ دی در تهران و به میزبانی تالار رودکی با ۲ بخش «اجرای صحنه ای» و «پژوهشی» بسته شد.
رویدادی که در نهایت با برگزاری یک مراسم اختتامیه محدود که یکی از نکات مثبت آن اعطای مدرک درجه یک هنری به پنج استاد موسیقی نواحی در حضور وزیر ارشاد و همینطور انتخاب زود هنگام محمدعلی مرآتی به عنوان دبیر دوره بعد بود توانست به سبب تغییر و تحولات ساختاری اش تبدیل به یکی از خبرسازترین رویدادهای موسیقی در سال ۱۴۰۲ شود.

روایت چهارم؛ برگزاری دوره سی و نهم جشنواره بین المللی موسیقی فجر
برگزاری سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر هم بی شک یکی از مهم ترین و خبرسازترین رویدادهای موسیقی ایران در سال ۱۴۰۲ شمرده می شود که به سبب کثرت گروههای شرکت کننده و طبیعتاً حواشی که همواره حضور این گروه ها به همراه دارد، مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد.
چند روز بعد از معرفی رضا مهدوی از آهنگسازان، نوازندگان و مدرسان موسیقی به عنوان دبیر سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر که در اواخر تیر ماه به رسانه ها اعلام شد، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار گزارشی از برگزاری پنج جلسه شورای سیاست گذاری جشنواره موسیقی فجر برای تعیین چارچوب های اصلی دوره سی و نهم این رویداد ملی آگاهی داد.
این جلسات با حضور محمود سالاری معاون امور هنری، محمد اله یاری مدیر کل دفتر موسیقی و رئیس جشنواره، رضا مهدوی دبیر جشنواره، شاهین فرهت، سیدمحمد میرزمانی، هادی آرزم و محمدعلی مرآتی اعضای شورا و امیرعباس ستایشگر مدیرعامل انجمن موسیقی ایران بصورت منظم و هفتگی برگزار و طراحی چارچوب های اصلی و خط مشی جشنواره، بررسی فراخوان بخش رقابتی و غیررقابتی، تعیین زمان برگزاری و تقویم جشنواره، بخش بین الملل و بخش سرود همچون محورهای گفتگو و تصمیم گیری این شورا بوده اند.
به هر ترتیب از پس برگزاری این جلسات، تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها، سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر با تمام اما و اگرهایی که در حاشیه و متن آن قرار دارد، به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران به دبیری رضا مهدوی از ۲۳ تا ۲۸ بهمن سال جاری در قسمت های رقابتی (جایزه باربد) و غیررقابتی همزمان در تهران و استانهای دیگر اجرا شد.
براساس این گزارش علاوه بر اجراهای مختلفی که در قسمت های مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفت، جایزه باربد، جایزه ترانه، جایزه موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشست های پژوهشی برنامه های دیگر این دوره از جشنواره بود. این در حالیست که تجلیل از فضل الله توکل نوازنده و آهنگساز پیشگام موسیقی ایرانی، همایون رحیمیان آهنگساز و رهبر ارکستر، درویش رضا منظمی نوازنده پیشکسوت موسیقی لرستان و اهدای مدرک درجه یک هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بصورت نمادین به سید جلال الدین محمدیان خواننده موسیقی ایرانی بخش های مختلف جشنواره را تشکیل می داد.
در بخش جایزه ترانه محمدمهدی سیار و احمد امیرخلیلی به عنوان نفرات برگزیده انتخاب شدند. ضمن این که در قسمت جایزه گوهرشاد هم موسیقی «تو خورشیدی میون خاک» به خوانندگی سید محسن حسینی به عنوان اثر برگزیده برگزیده شد.
اما در قسمت معرفی برگزیدگان جایزه باربد این دوره از جشنواره نکیسا هدایت زاده (تصحیح و تشرح رساله ناشناخته در موسیقی از دوره صفوی) و امیرحسین رمضانی (ساختار وجوه اجرایی و امکانات موسیقایی تعزیه در مقایسه با اپرا) بصورت مشترک مقام اول زیرشاخه «رساله های دکتری»، آریا برزن غیبی (بررسی کاربرد و کارکرد موسیقی در حیات فرهنگی اجتماعی زرتشتیان) مقام زیرشاخه «پایان نامه های بین رشته ای»، آرین هاشمی (تجزیه و تحلیل ساختار ملودی در چهار مضراب های سه گاه و چهارگاه از فرامرز پایور، بیست قطعه پرویز مشکاتیان و موج نو از پشنگ کامکار) مقام زیرشاخه «پایان نامه های موسیقی» و امیر شهابی با کتاب (اصول بداهه نوازی موسیقی جز) مقام اول زیرشاخه «کتاب» بخش «رساله و پایان نامه های موسیقی» را کسب کردند.
در بخش تک آهنگ ها میلاد عرفان پور و سید عماد توحیدی با اثر «قلب وطن» در زیرشاخه «موسیقی نواحی و موسیقی دستگاهی» و مصطفی راغب با اثر «حال نامعلوم» در زیر شاخه «موسیقی پاپ» جایزه باربد را دریافت نمودند.
در بخش «آلبوم ها» هم اثر «قاوال مکتبی» با هنرمندی خدایار خدادوست، اثر «سولدوز» با هنرمندی شاهرخ پناهی فرد، اثر «کوارتت زهی» با هنرمندی محمدامین همایی، اثر «گوش کن» با هنرمندی آرشام خرسند پور، اثر «رقص پروانه» با هنرمندی مصطفی مومنیان و اثر «۲۸ رنگ برای نی» با هنرمندی زمان خیری به عنوان آثار برتر معرفی گشتند، این در حالیست که جایزه باربد بخش «آهنگسازی موسیقی دستگاهی» هم به سعید هنرمند برای اثر «گمشده دل» رسید.
در بخش جایزه باربد بهترین خوانندگی موسیقی دستگاهی هم هادی فیض آبادی برای خوانندگی اثر «قاب خیال» جایزه گرفت و مجتبی عسگری برای اثر «گمشده دل» و «هزار آوا» و حسین علیشاپور برای اثر «فصل باران» دیپلم افتخار دریافت نمودند. ضمن این که جایزه ویژه اجرای صحنه ای هم به مهدی محمدنژاد سرپرست گروه «هفت و هشت» تعلق گرفت. این در حالیست که گروه سرود «نوای مهر» از استان چهار محال و بختیاری به سرپرستی امید بابا میرساطحی هم به عنوان گروه برتر بخش سرود جشنواره برگزیده شد.

روایت پنجم؛ برگزاری ۲ نمایشگاهی که در نوع خود مهم بودند
برگزاری چهارمین دوره نمایشگاه «سازخانه» پس از مدت ها تعطیلی و برگزاری اولین نمایشگاه «صنعت موسیقی»، هم می توانند در ردیف مهم ترین و خبرسازترین رویدادهای موسیقی سال ۱۴۰۲ به حساب آیند.
رویداد «سازخانه» یکی از مجموعه برنامه های در رابطه با خانه موسیقی است که پیش از ماجرای کرونا بواسطه وجود صنفی به نام «کانون سازندگان ساز» در ذیل کارهای خانه موسیقی ایران تبدیل به یکی از مهم ترین و جریان سازترین رویدادهای خانه موسیقی در عرصه ساخت سازهای موسیقی شد.
فرآیندی که متأسفانه از پس حمله وحشیانه ویروس کرونا و اتفاقات اجتماعی این سالهای کشورمان به صورت کامل متوقف شده بود و پس از سه دوره برگزاری نتوانست به راه خود ادامه دهد. تا این که بعد از اما و اگرهای فراوان و رایزنی هایی که در این مورد به ویژه انجام گرفت، این رویداد موسیقایی مجدداً در راه برگزاری افتاد و ماجرا به شکلی پیش رفت که چهارمین دوره این رویداد از روز بیست و پنجم دیماه به مدت حدودا یک هفته میزبان مخاطبان موسیقی در تالارها و نگارخانه های مختلف خانه هنرمندان ایران بود.
این نمایشگاه که از پس کمبود کارهای اجرایی هنرمندان موسیقی خصوصاً هنرمندان عرصه موسیقی ایرانی که دیگر شرایط برگزاری کنسرت را به سبب هزینه های سنگین آن ندارند، شور و حال خوبی را به فعالان این عرصه داده بود. همینطور برخی از مجموعه های فعال حوزه ساخت ساز در گونه های مختلف موسیقایی هم به عرضه آثار و محصولات خود پرداختند. فرآیندی که جزو معدود دفعاتی بود که هنرمندان و افراد شاخص حوزه موسیقی ایرانی زیر یک سقف گردهم جمع شدند و به تماشای آثار عرضه شده در آن پرداختند.

اما دیگر رویدادی که در سال ۱۴۰۲ توانست تا چند روز جزو رویدادهای خبرساز موسیقی ایران لقب بگیرد، برگزاری اولین نمایشگاه «صنعت موسیقی» با هدف معرفی آخرین دستاوردهای موسیقی و رابطه بیشتر فعالان این حوزه از پنجم تا هشتم دی در محوطه مرکز همایش های برج میلاد تهران به ریاست جلال ذکایی و مدیریت هنری فردین خلعتبری بود. گو اینکه حضور محمد اله یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نمایشگاه و برگزاری نشست های پژوهشی که سرفصل های آن ملهم از انتخاب عناوین پرمساله موسیقی کشورمان بود توانست این رویداد را به عنوان یکی از رویدادهای خبرساز موسیقی معرفی نماید.
این نمایشگاه با دربرگرفتن گروههای کالایی شامل تولیدکنندگان و عرضه کنندگان سازهای موسیقی، آموزشگاه های موسیقی، مراکز پژوهشی حوزه موسیقی، ناشران موسیقی، استودیوهای ضبط صدا، استارت آپ های موسیقی، ناشران کتاب های موسیقی، عرضه کنندگان لوازم صوتی و صدابرداری کوشش کرد مرجع مهمی در کارهای صنفی این حوزه در سال باشد.
«رابطه صنعت موسیقی با اقتصاد ملی و تولید ناخالص ملی»، «قوانین مالکیت فکری آثار موسیقی و نظام حقوقی ایران»، «موسیقی، صنایع خلاق و تحولات تجارت جهانی»، «جایگاه صنفی و حقوقی صنعت موسیقی در نظام برنامه ریزی کشور»، «نقش و تاثیر متقابل موسیقی و تحولات اجتماعی»، «موسیقی و انسان، آرای فقهی و دین» همچون مباحث مطرح شده این جلسه های پژوهشی بودند.

به هر ترتیب فرایند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی در همه قالب هایش به نسبت سال قبل که از پس التهابات و اتفاقات اجتماعی با فراز و نشیب های بسیار زیادی رو به رو شد حداقل در عرصه کنسرتهای موسیقی پاپ حدودا مسیر خوب و پرمخاطبی را طی کرد، اما سایر گونه های موسیقی بواسطه صدمه پذیری فراوانی که در عرصه مخاطب به سبب فقدان خیلی از مؤلفه ها دارند، آن گونه که باید نتوانستند برای مخاطبان موسیقی عرض اندام کنند. شرایطی که امید می رود در سال ۱۴۰۳ با اجرایی شدن «سند موسیقی» که هنوز از جزئیات آن خبری نیست، شاهد شرایط مطلوب تری در جریان کارهای موسیقی کشورمان خصوصاً موسیقی جدی باشیم.