روایت مهر از نواهای عاشورایی–۱۶؛ قصه یکی از مهم ترین آلبوم های عاشورایی

آلبوم سربلندان از تولیدات معتبر مرکز موسیقی حوزه هنری در حوزه موسیقی های عاشورایی است که چهار سال قبل به واسطه حضور هنرمندان برگزیده موسیقی کشورمان پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی در رابطه با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش ترین عرصه های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سالهای متمادی دوشادوش سایر فعالیتهای فرهنگی هنری در رابطه با این مورد مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه با اینکه همواره در معرض افترا های فراوان همچون «سفارشی بودن» قرار داشته اند اما به سبب حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر خیلی از مخاطبان بالقوه است، در اکثر موارد فعالیت در این عرصه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف در رابطه با قیام عاشورا در کشورمان در چارچوب های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می گیرد، صرفا مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سالهای دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده اند. آثاری که طبیعتاً بعضی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل بستگان اباعبدالله (ع) است.
در شانزدهمین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می گیرد به سراغ آلبوم «سربلندان» از تولیدات پرارزش مرکز موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی رفتیم که سال ۱۳۹۶ پیش روی مخاطبان گرفت. آلبومی که بدون شک یکی از معتبرترین و ارزشمندترین مجموعه های موسیقایی این چند ساله اخیر در حوزه موسیقی عاشورایی است که در آن برخی از هنرمندان پیشکسوت و شناخته شده موسیقی ایرانی به هنرنمایی پرداخته اند.

همان گونه که پیشتر از هم توضیح داده شده بود، آلبوم موسیقی «سربلندان» از تولیدات فاخر مرکز موسیقی حوزه هنری بشمار می رود که با آهنگسازی محسن جلیلی و بر مبنای اشعاری از حافظ، مولویی، فاضل نظری، سید علی موسوی گرمارودی، عمران صلاحی، قادر طهماسبی (فرید)، سعید بیابانکی، علیرضا قزوه، عمران صلاحی و حبیب الله چایچیان (حسان) ساخته شده است.
علی اصغر شاه زیدی، قاسم رفعتی، محمد معتمدی، حسین علیشاپور، صبح فلاحتی، اشکان کمانگری و سروش بخشش همچون خوانندگان حاضر در این آلبوم موسیقی هستند که در این اثر کوشیدند در چارچوب تلفیقی از خوانندگان پیشکسوت و نسل امروزی موسیقی ایرانی فضایی را پیش روی مخاطبان و شنوندگان قرار دهند که می تواند دربرگیرنده و معرف مناسبی برای عرضه ای درست و مبتنی بر آموزه های علمی حوزه موسیقی در حوزه تولیدات موسیقایی ویژه محرم باشد.
محسن جلیلی آهنگساز این آلبوم پیشتر در گفتگو با خبرنگار مهر پیرامون خصوصیت های آلبوم «سربلندان» اظهار داشت: هر قطعه از این آلبوم، فرم خاصی دارد. بعنوان مثال بخشی که سالیان سال است در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد، توسعه درون زاد است که در حوزه های مختلف راجع به آن صحبت می شود، یعنی آنچه که در دست داریم اصالتش را حفظ می نماییم و بر مبنای نیاز و امکانات روز استفاده می نماییم و اصالت مان را به روز می نماییم. در واقع شاخصه اصلی این آلبوم همان توسعه درون زاد است.
برای شنیدن قطعه «ساز عشق» به خوانندگی قاسم رفعتی از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

آهنگساز آلبوم «سربلندان» در پاسخ به این که خوانندگان اثر را بر مبنای چه معیاری برگزیده، توضیح داد: در این آلبوم انتخاب خوانندگان بر مبنای اشعار اتفاق می افتد. کارگروهی در مرکز موسیقی حوزه هنری نزدیک به یک هزار شعر عاشورایی را در چندین مرحله بررسی کرد و در نهایت به ۵۰ شعر انتخابی رسیدند که بنده با مشورت همان دوستان از میان آنها ۱۴ شعر را انتخاب کردیم و سپس خوانندگانی را که متناسب با اشعار بودند، برگزیدیم.
حمیدرضا نوربخش: موسیقی عاشورایی یا آئینی احتیاج به صدمه شناسی جدی دارد. امروز نغمه ها و ملودی هایی که رایج می شود و رسانه ملی هم خیلی به آن دامن می زند، آثار ضعیفی است که می شنویم و مداحی به سمت و سویی رفته که گاهی تبدیل به وهن ساحت معصومین می شود وی پیرامون تفاوت های فنی این کار با آلبوم های مشابه با مبحث محرم و عزاداری سالار شهیدان (ع) اظهار داشت: اساسا هر کاری یکسری تفاوت های خاصی برای خود دارد و این اثر هم اساسا متفاوت می باشد. زمانی که شعر از نگاه موسیقایی از نگاه دیگری باشد، مسلماً متفاوت می باشد. ما در آلبوم تلاش کردیم صدای جدیدی داشته باشیم یعنی در واقع آنچه که در اثر می شنوید صداهایی است که کمتر شنیده اید.
برای شنیدن قطعه «سرنی» به خوانندگی صبح فلاحتی از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.
جلیلی در توضیح این که انتخاب اشعار در این آلبوم موسیقی بر مبنای چه معیاری انجام شده است، بیان نمود: ما چیزی حدود ۵۰ شعر در دست داشتیم که بعد از مشورت هایی با مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری آقای محمدی، با نوعی تفکر به برخی اشعار قدیم و جدید که تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده است، از زاویه های دیگری به واقعه عاشورا نگاه کردیم تا بیشتر جنبه حماسی و عاطفی این کار مدنظر باشد. همینطور نگاه ویژه این اثر، اشعاری در مورد حضرت زینب (س) است که درمجموع سه الی چهار شعر در وصف ایشان است که در بخش آهنگسازی این گونه می طلبید که ما با یک حماسه زنانه مواجه شویم.
محمد معتمدی مهرماه سال ۱۳۹۶ بود که در مراسم رونمایی از آلبوم «سربلندان» اظهار داشته بود: بخش زیادی از آواز ایرانی که در من نهادینه شده، به واسطه نواهای آیینی بخش زیادی از موسیقی و آواز ایرانی که در من نهادینه شده است، به واسطه نواهای آئینی محرم و مداحان خوش صدایی بوده که در دستگاههای ایرانی روضه می خواندند و مداحی می کردند و از کودکی می شنیدم. همیشه معتقد بوده ام که موسیقی کشورمان زیر پرچم امام حسین (ع) از گزند حوادث تاریخی حفظ شده است.
برای شنیدن قطعه «بهانه ای برای گریستن» به خوانندگی محمد معتمدی از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

فریدون شهبازیان آهنگساز پیشکسوت و رهبر اسبق ارکستر ملی ایران هم در این مراسم به نکته های مهمی درباره موسیقی ایرانی اشاره نمود و توضیح داد: شیفتگان موسیقی ایران می دانند که از اواخر دوره قاجار تا به امروز، همواره بر سر این که موسیقی ایران باید چه باشد و چه منش و روشی را دنبال کند بحث و گفت و گوی بسیار داشته اند. در سرزمین ما هر گروه از جامعه با نوعی از موسیقی سرگرم می شود و بر اساس سلیقه خود، از موسیقی هایی که دوست دارند بهره می جویند.
بسیاری از شهرستانی های مقیم تهران، ضمن توجه به موسیقی اصیل ایران، همچنان نسبت خویش را با موسیقی محلی و مقامی حفظ نموده اند. حتی کسانی که از شنیدن موسیقی پرهیز دارند، ناخودآگاه نیاز خویش را با آواهای تعزیه، نوحه خوانی و مجالس مذهبی اغنا می کنند. در عین حال گروهی همچنان موسیقی بازاری و پاپ را گوش می دهند و این نشان دهنده نیاز انسان به موسیقی است. پس وظیفه موسیقی دانان و تهیه کنندگان موسیقی در این ارتباط، وجدانی بیدار و مسئولیتی سنگین را طلب می کند که مهم ترین هدف آن، پیشرفت و اعتلای موسیقی، بخصوص موسیقی اصیل ایران و آئینی است. موسیقی آئینی خود برگرفته از موسیقی اصیل ایران، یعنی ردیف آوازی و موسیقی محلی و مقامی است و آلبوم «سربلندان» نتیجه چنین تلاشی است.
برای شنیدن قطعه «شهادت نامه» به خوانندگی امیرحسین مدرس از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

وی در توضیحاتی پیرامون دیگر جزئیات این آلبوم اظهار داشت: آلبوم سربلندان در ۱۵ بخش ساخته شده که خوانندگان جوان کشورمان در کنار خوانندگان نسل بالاتر خود بخش های مختلف آنرا اجرا می کنند. بخش های بداهه خوانی آن بسیار جذاب و شنیدنی است. در کنار این آوازها، تصنیف های مختلفی را می شنویم که ملودی آنها بر روی شعر ساخته شده و در کنار این آوازها، برای شنیدن دلنشین است. در موسیقی اصیل ایران، دو پدیده و جذابیت بالا، یعنی بداهه خوانی و بداهه نوازی وجود دارد. در شاخه بداهه نوازی باز هم دو عامل مختلف وجود دارد. یکی تک نوازی و دوم جواب آواز. در این آلبوم جواب آواز در بعضی قسمت ها با ساز ترومپت اجرا شده و البته نوازنده ترومپت را نمی شناسم، اما بسیار دلنشین، گیرا و خوب جواب آواز داده اند و حتی در ساز ترومپت از ربع پرده های موسیقی ایرانی به بهترین شکل ممکن بهره برده اند که قابل ستایش است.
شهبازیان افزود: نوشتن ملودی های جدید برای موسیقی آئینی کاری پرارزش است که در این آلبوم انجام گرفته است. چون که موسیقی آئینی در نوحه خوانی و مجالس مذهبی خلاصه شده که ملودی اغلب آنها از تصنیف های قدیمی گرفته شده و تکراری می باشد و برای مخاطبان هم جذابیتی ندارد. نکته مهمی که در این ارتباط وجود دارد، اینست که اگر برای بزرگان آئین و دین سرزمینمان احترام قائل هستیم، برای موسیقی آئینی باید آهنگ های جدید سفارش بدهیم و از تکرار ملودی ها دست بر داریم. کاری که در آلبوم سربلندان انجام شده است و شما اشعار آئینی را با ملودی های زیبا می شنوید.
برای شنیدن قطعه «راه بی نهایت» به خوانندگی علی اصغر شاه زیدی از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

حمیدرضا نوربخش از خوانندگان و مدرسان برگزیده موسیقی ایرانی که در این مراسم حضور یافته بود هم با تکیه بر این که یکی از خلاء های جدی امروز ما، نبودن آثاری از نوع آلبوم «سربلندان» است، اظهار نمود: حقیقت اینست که به دلایلی در حوزه موسیقی آئینی کمتر اثری ساخته شده و مانند این اثر سراغ ندارم که این تعداد هنرمند خوب و صاحب کسوت و با صلاحیت، در کنار هم آلبومی را برای عرض ارادت به ساحت یکی از بزرگترین سرچشمه های فیض تولید کنند. موسیقی عاشورایی یا آئینی احتیاج به صدمه شناسی جدی دارد. امروز نغمه ها و ملودی هایی که رایج می شود و رسانه ملی هم خیلی به آن دامن می زند، آثار ضعیفی است که می شنویم و مداحی به سمت و سویی رفته که گاهی تبدیل به وهن ساحت معصومین می شود. در حوزه شعر هم اوضاع شاید بدتر از موسیقی باشد.
مدیرعامل خانه موسیقی ایران با اشاره به اینکه نغمه ها، ملودی ها و نوحه های بسیار غنی از گذشته داریم، اظهار داشت: یکی از طریق های حفظ و انتقال موسیقی کشورمان، همین مجالس تعزیه و مداحی و … بوده است. از این فضاها خیلی میتوان استفاده نمود. امروز هم در گوشه و کنار کشور، هنوز هم نوحه های قدیمی و اصیل وجود دارد و با شنیدنشان متوجه می شویم که این نواها چقدر دلنشین هستند و چه موسیقی غنی دارد. این موسیقی قرن ها سینه به سینه جلو آمده است. در همین آلبوم چند قطعه برگرفته از نوحه های قدیمی تنظیم شده بود و میتوان بر روی این گونه آثار کار کرد و فضا را تغییر داد.
در گذشته یکی از شروط اساسی کسی که می خواست مداحی کند، صوت خوش بود. متاسفانه امروز این شرط هم از بین رفته است. متاسفانه برخی به این عرصه وارد شده اند که صدای درستی ندارند و اینها بر روی ذائقه مردم تأثیر می گذارند. باید آثاری مانند آلبوم «سربلندان» گسترش پیدا کند و بیشتر از این تولید شود.
برای شنیدن قطعه «خلوتگه خورشید» به خوانندگی قاسم رفعتی از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

به هر ترتیب باید پذیرفت که آلبوم «سربلندان» یکی از ارزشمندترین و معتبرترین مجموعه های موسیقایی در رابطه با ایام سوگواری حضرت سیدالشهداست که می تواند بعنوان یکی از مراجع معتبر موسیقایی در گوش شنیداری جامعه مخاطبان امروزی کشورمان ثبت گردد.
برای شنیدن قطعه «سربلندان» به خوانندگی حسین علیشاپور از آلبوم «سربلندان» اینجا را کلیک کنید.

منبع: پیلانو