یادداشت مهمان؛ هنر در نگاه صرف اقتصادی تبدیل به کالا می شود

به گزارش پیلانو پژمان دادخواه اعتقاد دارد کیوریتوری یا نمایشگاه گردانی یک دانش و تخصص است و مطالعات عمیق و کسب دانش و تجربه در این حوزه شرط لازم و ضروری می باشد.

به گزارش پیلانو به نقل از مهر، پژمان دادخواه دانش آموخته دکترای فلسفه هنر، استاد دانشگاه و پژوهشگر هنری در چارچوب یک یادداشت به بررسی نمایشگاه های هنری که طی سال ۱۳۹۸ برگزار شدند، پرداخته و نکاتی هم درباره خصوصیت های نمایشگاه گردانی یا کیوریتوری و ضرورت آن مطرح کرده است.
در ادامه متن این یادداشت را می خوانید.
در سالی که گذشت هم چون سال های قبل شاهد برگزاری نمایشگاه های هنری گوناگون بودیم. باآنکه نمایشگاه های انفرادی و گروهی قوی و تأثیرگذاری برگزار و در تقویم هنرهای تجسمی ماندگار شدند، ولی از جانب دیگر شاهد برگزاری نمایشگاه هایی بودیم که خیلی سطحی و ساده انگارانه بودند. باآنکه همواره گفته اند نیمه پر لیوان را ببین، ولی گاهی اوقات همان نیمه خالی مشکل ساز می شود و تأثیرات خوبی ندارد. به نظر می آید در این حوزه بیشتر از این که به عملکرد هنرمند ایراد وارد باشد، مشکل اساسی را باید در عملکرد بعضی از نمایشگاه گردان ها جستجو کرد. در این نوشته قرار نیست خصوصیت های نمایشگاه گردان و بایدها و نبایدهای برگزاری نمایشگاه هنری بیان شود، بلکه تلاش شده مشکلاتی که در حوزه برگزاری بعضی از نمایشگاه ها دیده شد، مورد تأمل و بررسی قرار گیرد.
نمایشگاه گردان با برگزاری نمایشگاه های هنری تلاش در معرفی اندیشه ها و نگاه های متفاوت هنرمندان و شیوه های مختلف هنری دارد و از این حیث منجر به آگاهی و ارتقای سلیقه بصری مخاطب می شودیکی از مهم ترین و واضح ترین مشکلاتی که در بعضی از نمایشگاه ها دیده شد، این بود که صرفاً یکسری اثر هنری با سبک ها و شیوه های مختلف و بدون هیچ ارتباط فرمی و محتوایی گردآوری شده و بر دیوار گالری ها نصب شده بودند. البته ناگفته نماند که علیرغم بی ربط بودن این آثار، بعضی از آنها خیلی ضعیف و سطحی بودند. به نظر می آید برگزاری این گونه نمایشگاه ها صرفاً جهت افزایش سوابق و رزومه هنرمند و نمایشگاه گردان باشد و هیچ فایده و کارکرد دیگری نداشته باشد. نمایشگاه گردان قرار نیست صرفاً گردآورنده یکسری اثر هنری بی ربط باشد، بلکه نمایشگاه گردانی یک کار اندیشمندانه و نشانگر ایده، فکر و خلاقیت فرد است.
نمایشگاه گردان با برگزاری نمایشگاه های هنری تلاش در معرفی اندیشه ها و نگاه های متفاوت هنرمندان و شیوه های مختلف هنری دارد و از این حیث منجر به آگاهی و ارتقای سلیقه بصری مخاطب می شود. به عبارتی مخاطبی که با هزاران مشغله و درگیری روزمره به گالری قدم می گذارد، امید دارد با آثاری مواجه شود که نگاه زیباشناسانه اش را تقویت کند و باعث حظ بصری وی شود و از این حیث تاثیر مثبتی بر او داشته باشد. اما متأسفانه برخی آثار به نمایش درآمده نه تنها تأثیرگذار نیستند، بلکه باعث تنزل سلیقه مخاطب می شود و مخاطب را دلزده و ناامید می کند. ازاین رو در شرایطی که هنرهای سطحی رواج یافته، به نظر می آید ارتقای سلیقه هنری مخاطب کاری مهم و خطیر باشد.
در بعضی از نمایشگاه ها همچنان ضعف نگارش استیتمنت وجود داشت و نمایشگاه گردان صرفاً کوشیده بود تا با نگارش چند سطری نمایشگاه را معرفی نماید. گاه این سطور آنچنان پیش پا افتاده و ضعیف و فاقد انسجام بود که به نظر می رسید نمایشگاه گردان از سر اجبار این چند سطر را نوشته است. گاه تلاش شده بود با تاکید بر واژگان پیچیده و مبهم ذهن مخاطب را درگیر کرده و به ظاهر موفق عمل کند!
در چنین شرایطی استیتمنت ها نه تنها کمکی به معرفی ایده و مضمون نمایشگاه نمی کرد، بلکه باعث گمراهی مخاطب شده و بیشتر به مثابه یک امر نمایشی و رفع تکلیف بود. نگارش استیتمنت مناسب و دقیق، یکی از کارهای نمایشگاه گردان است که بسیار کم مورد توجه قرار می گیرد و بعضی از افراد در این حوزه تبحری ندارند و با نگارش متنی سطحی و ضعیف به نمایشگاه صدمه می زنند.
هر چقدر اقتصاد هنر مهم باشد، ولی این مسئله هدف نهایی یک نمایش گردان نیست و نگاه اقتصادی صرف، اثر هنری را به کالا تبدیل می کندهمچنین بعضی از نمایش گردان ها فقط به جنبه فروش اثر هنری فکر می کنند و موفقیت نمایشگاه شان را بر پایه فروش آثار هنری ارزیابی می کنند و بر تعداد اثر هنری به فروش رفته تاکید دارند.
به هر حال هر چقدر اقتصاد هنر مهم باشد، ولی این مسئله هدف نهایی یک نمایش گردان نیست و نگاه اقتصادی صرف، اثر هنری را به کالا تبدیل می کند. البته منظور به هیچ وجه نفی فروش اثر هنری نیست، بلکه باید توجه گردد که اثر هنری رسالت های دیگری را هم بر عهده دارد.
بر اساس آنچه در این سطرها بیان شد، به نظر می آید مشکل اساسی و عمده ای که در عملکرد بعضی از نمایش گردان ها دیده می شود، عدم آگاهی و تسلط بر دانش هنری است. نمایش گردان باید هنر، جامعه، فرهنگ، تاریخ و مخاطب را به درستی بشناسد. تسلط کافی بر حوزه نظری هنر هم چون نظریه های زیباشناختی و فلسفی هنر، تاریخ هنر و هم چنین علوم انسانی به شدت مهم می باشد و این نکته ای است که همچنان از آن غفلت می شود و برخی نمایشگاه گردان ها صرفاً بدون آگاهی و شناخت کافی به گردآوری آثار هنری پرداخته و تمرکزشان بیشتر بر تبلیغات است.
برخی از نمایش گردان ها اصولاً با تاریخ هنر، جریان های هنری، نقد هنر، اقتصاد هنر، جامعه شناسی هنر و سایر مباحث در رابطه با هنر آشنا نیستند و به همین جهت تلاش دارند با گردهمایی ها و تبلیغات مکرر، آن هم در فضای مجازی، نمایشگاه را موفق جلوه دهند. در نهایت می توان اظهار داشت که نمایشگاه گردانی یک دانش و تخصص است و مطالعات عمیق و کسب دانش و تجربه در این حوزه شرط لازم و ضروری می باشد.