امیر عبدالحسینی در گفت وگو با پیلانو؛ چرا غرفه برگزیده بینال ونیز نیستیم؟

به گزارش پیلانو، امیر عبدالحسینی اعتقاد دارد غرفه ایران در بینال ونیز به لحاظ ایده، طراحی و روایت، خوب است اما به لحاظ اجرا، بنا به دلایلی مانند مکان برگزاری که برای این چیدمان در نظر گرفته شده، مناسب نمی باشد.

به گزارش پیلانو به نقل از مهر، مدتی است که پاویون جمهوری اسلامی ایران با مشارکت حوزه هنری انقلاب اسلامی و مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد، کار خودرا در شصتمین بینال هنر ونیز آغاز نموده است. اتفاقی مهم و قابل توجه که آگاهی از شیوه حضور هنرمندان و نحوه ارائه آثار هنری کشورمان در آن می تواند جذاب و شنیدنی باشد. اتفاقی که بگفته محمد زرویی مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، از زمستان سال قبل و با خلق ۵ تابلوی نقاشی شروع شده و حالا در مرحله اکران است.
امیر عبدالحسینی کیوریتور ارشد پاویون ایران در این دوسالانه از نخستین روزهای شروع رویداد به همراه شعیب حسینی مقدم دبیر هنری و جعفر واحدی دبیر اجرائی با حضور در ونیز مشغول آماده سازی غرفه ایران بوده است. شنیدن توصیف حال و هوای ونیز در اینروزها و چالش ها و محدودیت های برگزاری غرفه کشورمان در این رویداد جهانی، از زبان این هنرمند که حالا به ایران بازگشته است، خالی از لطف نیست.
یکی از نکاتی که عبدالحسینی در گفت و گوی پیش رو به آن اشاره کرده، فضای اختصاص داده شده به غرفه ایران است؛ فضای نمایشگاهی که کشورهای دیگر در اختیار دارند سال هاست که در اختیارشان است و در آن محل ها که در «آرسناله» و نجیاردینی» قرار دارند، تثبیت شده اند. غرفه ایران در شصتمین بینال هنر ونیز در منطقه «سن ساموئل» قرار دارد این در حالیست که در دوره پنجاه و هشتم که ایران حضور داشت، در میدان نسن مارکو» در اصلی ترین بخش شهر قرار داشت.

امیر عبدالحسینی در گفت و گو با خبرنگار مهر در توصیف فضای بنیال ونیز، با اشاره به مشخصات شهر و شرایط برگزاری دوسالانه ها توضیح داد: دوسالانه ونیز، هیچگاه تمام نمی گردد. به این معنا که هم اکنون تا حدود هفت ماه دیگر، دوسالانه هنرهای تجسمی برپاست و همزمان با این رویداد در زمان های مشخصی دوسالانه موسیقی و نمایش نیز انجام خواهد شد. بعد از آن، بلا فاصله بینال معماری و بعد سینما و پس از آن، باردیگر دوسالانه هنر راه اندازی. بدین سبب شهر ونیز همیشه محل برگزاری دوسالانه های معتبر جهانی است مگر آن که در بعضی از فصل ها، این فضا جهت آماده سازی رویداد بعدی، خالی از رویداد هنری باشد. این رویداد، چند منطقه اصلی دارد. یکی از آن مناطق که سالن های بزرگ و استانداردی دارد و پاویون های رسمی تعدادی از کشورها آنجا قرار گرفته، منطقه «جیاردینی» است. کشورهای حاضر در این منطقه محل ثابت و دایمی در اختیار دارند و از همین جهت با خیال آسوده در هر دوره از دوسالانه حضور فعال و قابل توجهی دارند.
وی اظهار داشت: منطقه «آرسناله» کمی از «جیاردینی» فاصله دارد که بخش دیگری از تجمع کشورها برای دوسالانه آنجا شکل می گیرد. بااینکه تجمع کشورها و پاویون های بیشتر در ۲ منطقه نجیاردینیم و «آرسناله» است؛ با اینحال در تمام شهر ونیز، خصوصاً نزدیک ایستگاه های آبی نیز پاویون هایی وجود دارد. در این مناطق، بطور معمول ساختمان هایی قرار دارد که برای فضای نمایشگاهی استفاده می شود. برخی از آنها فضاهای نمایشگاهی مناسبی است و یا قابلیت مناسب سازی نمایشگاهی دارد و بعضی هم مثل غرفه ایران ساختمان مسکونی قدیمی است. متأسفانه در این دوره به سبب عدم تحقق شرایط مالی و همین طور اقدام دیرهنگام نتوانستیم فضای شایسته و قابل قبولی را در اختیار داشته باشیم.
جایگاه غرفه ایران در ونیز نامناسب است
عبدالحسینی درباره ی این که پاویون ایران در کدام یک از این مناطق واقع شده است، بیان کرد: ایران در آن ۲ منطقه اصلی، پاویونی نداشته و غرفه فعلی داخل یک ساختمان مسکونی در ایستگاه سن ساموئل قرار دارد. این محل از نظر جغرافیایی منطقه پرترددی است اما به لحاظ امکان نمایشگاهی فضای مناسبی نیست.
وی درباره ی شرایط غرفه ایران اظهار داشت: این که غرفه ایران در یک ساختمان مسکونی قدیمی واقع شده، زیبنده نیست. بااینکه این فضا در ۲ دوره از بینال به عنوان غرفه رسمی ایران معرفی شده بود اما شاید در آن زمان تصوری وجود داشته که تنها چند اثر روی دیوارها نصب خواهد شد. ولی در رویکرد های نمایشگاهی معاصر، نصب چند اثر روی دیوار، معنای چندانی را متبادر نمی کند و چگونگی ارائه آثار و روایت نمایشگاهی اهمیت مضاعفی دارد. در پاویون کشورهای دیگر هم علاوه بر طرح و ایده و روند آثار، جنبه های روایتی نمایشگاه اهمیت داشت و نصب و ارائه آثار با روایت مفهومی که در اطراف آنها شکل می گرفت، معنا پیدا می کرد. از همین منظر به امکانات صوتی، تصویری، نورپردازی و بهره مندی از رسانه های هنری جدید در کنار قابلیت های نمایشگاهی توجه شده بود. بااینکه سناریو و روایت مفهومی ارائه شده در پاویون ایران قابل توجه بود اما فضای محدود و نامناسب غرفه، سبب شد که در اجرای روایت با چالش مواجه شویم.

مانیتورهایی که به شش زبان با مخاطبان حرف می زنند
کیوریتور ارشد پاویون ایران در بینال ونیز در بخش دیگری از گفت و گو به محدودیت های که در اجرای ایده ها در غرفه ایران وجود داشته، اشاره نمود و درباره ی نحوه چیدمان و ارائه آثار در غرفه کشورمان توضیح داد: در ورودی پاویون ایران بیانیه رسمی ایران به قلم مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ به عنوان رئیس پاویون با عنوان «هنر بدون مرز» و متن مربوط به اینجانب با عنوان «والایی» قابل مشاهده می باشد و با بهره گیری از QRcode می توان متن کامل آنرا در سایت مطالعه کرد. همین طور کاتالوگ آثار در این قسمت قرار دارد که با QRcode هم امکان تورق و مشاهده و هم امکان دانلود فایل وجود دارد. از فضای اول که محیط کوچکی دارد، وارد فضای بعدی می شویم که در آن روی یک دیوار قرمز رنگ، قالب اثرِ دست هنرمندانی وجود دارد که آثارشان در این رویداد ارائه شده است. زیر هر کدام از قالب دست ها، اسم هنرمند آورده شده و باز هم با QRcode مربوطه می توان وارد سایت شد و بیوگرافی هنرمند و اثر ارائه شده را به زبان انگلیسی مشاهده کرد.
وی متذکر شد: روبه روی این قالب دست ها که به معرفی هنرمندان می پردازد، با بهره گیری از یک نمایش ویدیویی اثر مرتضی اسدی ارائه شده است. «جز قلبش چیزی نیافتند» عنوان اثری است که این هنرمند خلق کرده و با الهام از همین عنوان، در یک نمایشگر عمودی، تصویر اثر بصورت موشن و با جلوه تصویری مرتبط ارائه شده است. صدای قلب و صدای آتشی که تداعی گر خاکستر و دود پایین اثر است در این فضا شنیده می شود.
این هنرمند در توصیف بخش پراستقبال غرفه نیز اظهار داشت: در اطراف این مانیتور عمودی، ۶ مانیتور افقی کوچک تر قرار دارد که روی صفحه آنها تصاویری از افراد مختلف به نمایش درآمده و بازدیدکنندگان می توانند با بهره گیری از هدفون هایی که زیر هر مانیتور قرار دارد، شعر محمود درویش که این اثر را روایت می کند به زبان های فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی، عربی، اسپانیایی و فارسی بشنوند. در نمای بعدی، یک یپروژکشن درحال پخش تصاویری از شادی کودکان غزه است. این تصاویر از میان قاب های خالی که از سقف معلق شده به نمایش درآمده است. در قسمت پایین آن هم چیدمانی از تخریب و سنگ و آجر دیده می شود.
جایی که تجربه دیداری با تجربه شنیداری و بویایی همراه می شود
یکی از خلاقیت ها برای ارائه آثار هنرمندان کشورمان در این رویداد، ملموس کردن هرچه بیشتر این آثار، با افزودن تجربه های صوتی و تصویری است که عبدالحسینی درباره ی آنها اظهار داشت: بعد از این قسمت، با ورود به فضای نمایشگاهی، ۵ اثر ارائه شده در پاویون ایران به نمایش درآمده است. زیر هر نقاشی، چیدمان مفهومی متناسب با حس و حال همان اثر انجام شده است. بطورمثال در اثر کاظم چلیپا با عنوان «خانه ای که یک در دارد و دو پنجره»، چیدمانی از همان خرابی ها و ویرانی هایی که در اثر نقش بسته، روی زمین و زیر تابلو آورده شده است یا زیر اثر مرتضی اسدی، چیدمانی از قلب ها و پرنده های کاغذی اجرا شده که توسط همسر ایشان تولید شده است.
وی بیان کرد: برای فضاسازی بهتر، زیر تابلوی غلامعلی طاهری نیز قسمتی از آن شن و صحرایی را که در تصویر نمایش داده شده، می توان دید و ۲ پنجره کناری اثر مصطفی گودرزی با پرده ای پوشانده شده که روی آن بافت و پس زمینه اثر نقش بسته است. در این قسمت، صدای نفس زدن با پس زمینه موسیقی پخش می شود و احساس اضطراب و نگرانی همراه با حس امیدواری را منتقل می کند و رایحه چوب در این فضا قابل استشمام است. به این صورت است که تجربه دیداری با احساس شنیداری و بویایی همراه می شود.
این هنرمند در مورد بخشی که در آن از هنر چیدمان استفاده شده است، توضیح داد: پس از مرحله نمایش آثار، وارد فضای تاریکی می شویم که در آن چیدمان آینه ها انجام شده است. این آینه ها، از کارهای برگزیده جشنواره فجر و شامل چیدمانی از محمد امین اوجی و مریم صفایی است. این اثر در جشنواره فجر به تابیدن نور و بازتاب آن از میان آینه هایی اختصاص داشت که برمبنای هندسه نقوش ایرانی شکل گرفته بود. اما در اجرای دوباره آن، بجای تابش نور بر آینه ها، کارهای مصطفی گودرزی و عبدالحمید قدیریان با ویدیو پروژکتور روی آنها تنظیم شده و انعکاسش روی دیوارها عیان است تا فضایی کهکشانی و بهشت گونه را تداعی کند. ضمن این که این قسمت، موسیقی خاص خودش را دارد که بابک ربوخه آهنگساز صاحب نام آنرا ساخته و سبب شده که در این قسمت نیز تجربه شنیداری و دیداری توأمان رقم بخورد. بعد از عبور از این قسمت، روایت نمایشگاهی تمام می شود.

طراحی خلاقانه در مکانی نامناسب!
کیوریتور ارشد پاویون ایران معتقد می باشد غرفه کشورمان، به لحاظ ایده، طراحی و روایت، خوب است و داستان و سناریوی مناسبی دارد اما به لحاظ اجرا، بنا به دلایلی مانند مکان برگزاری که برای این چیدمان مناسب نمی باشد و عدم حضور تیم اجرائی برای آماده سازی و نصب تجهیزات، ضعف هایی داشته است.
وی درباره ی واکنش مخاطبان نسبت به موضوع مطرح شده در پاویون ایران، یعنی پشتیبانی از کودکان مظلوم فلسطینی، اشاره کرد: هر موضوعی طبیعتاً جذابیت هایی داشته و موافقان یا منتقدانی دارد و مورد علاقه عده ای قرار می گیرد. ولی در اتفاقی که قبل از برگزاری بینال امسال افتاد، ۸ هزار هنرمند درخواست نمودند اسراییل در این رویداد حضور نداشته باشد. با این وجود، تا آن زمان که در ونیز بودم، تعداد این درخواست ها به ۲۲ هزار هنرمند رسیده بود و نتیجه اش این شد که پاویون اسراییل با وجود استقرار در منطقه «جیاردینی» و برخورداری از امکانات خوب، با نصب پوستری بر روی در غرفه اعلام نمود: «کیوریتور و هنرمندان اسراییل تا زمان توافق و برقراری ترک مخاصمه و آزادی گروگان ها پاویون خودرا افتتاح نمی کنند» و تنها یک ویدئوآرت از پشت شیشه های پاویون قابل مشاهده بود و چند سرباز ایتالیایی نیز از غرفه مراقبت می کردند.
ادای دین هنرمندان ایرانی به مردم مظلوم فلسطین و غزه
عبدالحسینی با تکیه بر این که اتفاقات در رابطه با مسایل فلسطین در قسمت های دیگر دوسالانه نیز دیده شده و در خیلی از غرفه ها، فضاها و پاویون ها، همدردی با کودکان و زنان بی گناه فلسطینی و مردم آنجا قابل رویت بود و آثاری از هنرمندان نیز به این مسأله اختصاص یافته بود، اظهار داشت: با اینحال تنها غرفه ای که بصورت کامل و اختصاصی، به موضوع کودکان غزه پرداخته، ایران است. البته انتقادی هم انجام شده بود که اگر پاویون به ایران متعلق می باشد، پس چرا موضوع آن فلسطین است؟ به هر حال، این اتفاق، یک رویداد جهانی و یک موضوع انسانی است. در بین آن ۲۲ هزار نفری که برای همدردی با مردم فلسطین، بیانیه حذف اسراییل از دوسالانه ونیز را امضا کردند، از ادیب، نویسنده، تصویرساز، نقاش، گرافیست و موسیقیدان تا هنرمندان چندرسانه ای از تمام جهان حضور داشتند. بااینکه در آن لیست نامی از هنرمندان ایرانی را ندیدم اما ادای دین هنرمندان ایران بصورت عملی و با ارائه این آثار شکل گرفت.
وی افزود: ایران با شعار «بنی آدم اعضای یک پیکرند» برگرفته از شعر معروف و جهانی سعدی شیرازی در بینال حضور دارد که این مصرع به سبب دیده شدن در سازمان ملل شهرت جهانی دارد. این شعار بر این حضور موضوعی صحه می گذارد و مفهوم کامل تر و گسترده تری را منتقل می کند. عنوان نمایشگاه نیز «والایی» است.

این پژوهشگر هنری درباره ی نمایشگاه «والایی» توضیح داد: والایی در هنر به امر والا در کنار امر زیبا اشاره می کند. همان که در فلسفه هنر به عنوان امر جلیل و امر جمیل آمده است. فلاسفه معتقدند هنرمند بعد از امر زیبا به امر والا می رسد. در امر والا، مضمون دارای اهمیت است. موضوعی که در نگاه اندیشمندانی چون لیوتار اهمیت یافته و با این رویکرد آمده است که: «موقعیت هایی هست که احساس و ادراک می شود، اما قابل بیان نیست. وظیفه هنرمند بازنمایی آن موقعیت است.»
کیوریتور ارشد پاویون ایران در آخر اظهار داشت: اگر غرفه ایران در ونیز با همین مشخصات، در منطقه خوبی شکل می گرفت و اگر فضای معماری و ساختمان آن بجای یک مکان مسکونی، در یک محل نمایشگاهی بود و این اجازه را می داد که روایت در فضای مناسب تری اجرا شود، حتما در زمره غرفه های برگزیده شصتمین دوسالانه ونیز قرار می گرفت.

منبع: پیلانو