موسیقی فجر ۳۹ در آینه مهر؛ از بخش موسیقی دستگاهی جشنواره موسیقی فجر چه می دانیم؟

پیلانو: برخی از هنرمندان حوزه موسیقی ردیف دستگاهی ایران در قالب برگزاری سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر آثاری را در این رویداد ملی پیش روی مخاطبان قرار می دهند.

خبرگزاری مهر-گروه هنرعلیرضا سعیدی؛ سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر از روز دوشنبه بیست و سوم بهمن ماه در حالی کار خودرا در قالب بخش های مختلف به میزبانی تالار وحدت، تالار رودکی، سالن سوره حوزه هنری، فرهنگسرای ارسباران، مجموعه کوشک هنر، سالن میلاد نمایشگاه بین المللی تهران و فرهنگسرای بهمن شروع می کند، که به نظر می رسد در این دوره از جشنواره شاهد حضور گروههای بیشتری به نسبت دوره گذشته در این رویداد خواهیم بود.
اگرچه موضوع «کمیت» می تواند در برگزاری رویدادهای ملی و مهمی چون جشنواره موسیقی فجر دربرگیرنده نکات ارزشمندی باشد، اما بی شک هم مسؤولان برگزاری جشنواره، هم هنرمندان، هم کارشناسان و هم اهالی رسانه خوب می دانند، این کمیت زمانی می تواند تبدیل به فرآیندی قدرتمند و موثر برای جریان سازی کیفی خصوصاً گونه های جدی تر حوزه موسیقی شود، که کیفیت این کنسرت ها نیز مورد توجه قرار گیرد. شرایطی که اگر فقط برای پرکردن جدول جشنواره برای ارائه کارنامه در عرصه های مدیریتی باشد، بی شک مسیر موثری از پس برگزاری این جشنواره ها برای ارائه محصولات موسیقایی به عموم مخاطبان حاصل نخواهد شد. جریانی که گاهی سبب ظهور و بروز سوتفاهم هایی هم می شود که تعدادی از آنها نیز از مدار انصاف خارج و دست اندرکاران یک رویداد را با چالش های زیادی مواجه می سازد.
اکنون قطار درحال حرکت جشنواره موسیقی فجر با تمام فراز و نشیب های مختلفی که پشت سرگذاشته، به ایستگاه سی و نهم خود رسیده و در خیلی از مقاطع هم نشان داده است که فارغ از اندیشه های سیاسی تغییر دولت ها، اگر در ریل گذاری درست و برنامه ریزی شده ای قرار گیرد، می تواند خاستگاه بسیار مهمی برای دمیدن یک نفس تازه در کالبد موسیقی ایران زمین به حساب آید. شرایطی که در این دوره بواسطه پشتیبانی های موثر محمد اله یاری در دوره مدیریت طولانی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حضور امیرحسین سمیعی به عنوان یک مدیرتازه نفس، با انگیزه و موسیقی شناس دفتر موسیقی، دبیری رضا مهدوی به عنوان یک مدیر و هنرمند که هم در عرصه موسیقایی و هم در عرصه مدیریت موسیقی کارنامه مطلوبی را از خود بر جای گذاشته و امیرعباس ستایشگر به عنوان مدیرعامل انجمن موسیقی ایران (مدیریت اجرائی جشنواره موسیقی فجر) که قبل از حضور در این سمت به عنوان تهیه کنندهو هنرمند فعال حوزه موسیقی ایرانی معرفی شده است، می تواند تبدیل به دوره ای موثر و مثبت در ادوار جشنواره های موسیقی فجر شود.
مسیری که بااینکه نداشتن بودجه و پول کافی مهم ترین مانع برای تحقق اهداف دست اندرکاران یک رویداد موسیقایی به شرط دغدغه مندی به حساب می آید، اما طبیعتا در هنگام برگزاری رویدادی چون جشنواره موسیقی فجر بطور طبیعی مورد رصد رسانه هاست و معیاری برای ارزیابی عملکردی است که در قالب های مختلف می تواند مورد توجه قرار گیرد. شرایطی که در عرصه هایی غیر از موسیقی تجاری دربرگیرنده نکات ریزتر و جزیی تری است که بی شک «موسیقی ردیف دستگاهی ایران» به علت اولویت های جشنواره موسیقی فجر و همین طور چالش های حوزه مخاطب شناسی اش، یکی از مهم ترین آنهاست. شرایطی که امید می رود در این دوره از جشنواره با بوجودآوردن کمیته ای به نام کمیته مخاطبان که اتفاقا بدین منظور تشکیل شده، با رویکرد مطلوب تری هم در عرصه کمیت و هم در عرصه کیفیت به مخاطب معرفی شود.

بخش موسیقی دستگاهی سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر در قالب بخش های نکوداشت و اجراهای موسیقایی شاهد به صحنه رفتن هشت کنسرت در تالار های مختلف خواهد بود. کنسرت هایی که امید می رود در وضعیت فعلی که حوزه مخاطب موسیقی ایرانی چه در قالب جشنواره ای و چه در محدوده اجرائی خارج از جشنواره ها با چالش ها و یا بهتر بگوییم بحران روبه رو است، بتواند حرف های خوبی در عرصه کیفیت داشته باشد. فرآیندی که اگر در همین قالب پیش روی مخاطبان قرارگیرد می تواند نقطه امیدبخشی برای دیگر رویدادهای اجرائی حوزه موسیقی دستگاهی طی روزهایی غیر از جشنواره موسیقی فجر باشد.
آنچه می خوانید معرفی اجمالی از گروه ها و هنرمندان شرکت کننده در بخش موسیقی دستگاهی سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر به ترتیب روزهای اجرا است. فرآیندی که طی روزهای آیند در قالب معرفی مختصر دیگر گروههای شرکت کننده بخش های دیگر جشنواره نیز مورد توجه قرار می گیرد.
کنسرت «آوای هور» به خوانندگی سید محسن حسینی؛ دوشنبه ۲۳ بهمن – تالار سوره
تالار سوره حوزه هنری روز دوشنبه بیست و سوم بهمن و در نخستین روز از برگزاری سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر میزبان مخاطبان با کنسرت «آوای هور» به خوانندگی سید محسن حسینی خواهد بود.
سید محسن حسینی خواننده آواز ایرانی همچون هنرمندانی است که فراگیری آواز و صداسازی و ردیف را نزد حمیدرضا نوربخش از هفده سالگی شروع کرده و چند سال نیز از آموزش در کلاس های حسین علیشاپور و همین طور دوره عالی آواز و شناخت شیوه ها و تلفیق شعر و آواز زیر نظر علی اصغر شاهزیدی بهره جسته است. وی همین طور دبیری اولین جشنواره مناجات خوانی و سحری خوانی «ماهور» و دبیری بخش موسیقی اولین جشنواره «روایت جهاد» در عرصه هنری را برعهده داشته است.
حسینی همین طور دیپلم افتخار بهترین خواننده موسیقی دستگاهی سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر را برای آلبوم موسیقی «جز عشق ندارم هنری» را از آن خود کرد ضمن این که اجرای آواز در آلبوم «از سراسر بگذشته» به عنوان بهترین آلبوم موسیقی جشنواره بسطامی و همین طور آلبوم برگزیده سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر از افتخارات دیگر اوست.
این هنرمند در جشنواره سی و هفتم فجر نیز نامزد جایزه باربد بهترین خوانندگی موسیقی دستگاهی برای آلبوم موسیقی «در دور دست» شد. این در شرایطی است که وی تا حالا اجراهای صحنه ای بسیاری در تالار وحدت و برج میلاد و تالار رودکی تهران و تالار حوزه هنری و شهرهای ایران با گروه همنوایان روناک، گروه مشرق، گروه نغمه گردان و نغمه سپهر، ضرب آوا و گروه هور را داشته است.
اجرای کنسرت در کشور اکراین و سوریه و همین طور آلبوم های «در دور دست»، «شهر مناجات»، «نواحی اشک یک و نواحی اشک دو»، «آن روز آسمان گریست»، «جز عشق ندارم هنری» و آلبوم «قطعات کوتاه موسیقی ایرانی» از دیگر فعالیتهای حسینی به حساب می آید.

کنسرت «طبیب جان» به سرپرستی حسین قاسم زاده؛ دوشنبه ۲۳ بهمن – تالار سوره
دومین اجرای روز اول سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر به اجرای کنسرت «طبیب جان» به سرپرستی حسین قاسم زاده اختصاص دارد.
هنرمندی که مدتی پیش آلبومی به همین نام را به خوانندگی علیرضا وکیلی منش پیش روی مخاطبان قرار داد و در آن هنرمندانی چون آرش کامور نوازنده کمانچه، میلاد محمدی نوازنده تار، سعید بهرامی نوازنده عود، زکریا یوسفی نوازنده دف، دایره، بندیر، سهیل رزاقی نوازنده تمبک و ادو، میلاد ولی زاده نوازنده تمبک، محمدجواد خرمی نوازنده ضرب زورخانه، مهرداد ناصحی، حسین قاسمزاده نوازنده نی و سنتور قطعاتی از اشعار حافظ، سعدی و مولانا را پیش روی شنوندگان قرار دادند.
حسین قاسم زاده همچون هنرمندانی است که موسیقی را نزد استادانی چون مهدی ابراهیمی، جمشید عندلیبی، زنده یاد علی حدادیان، عبدالنقی افشار نیا، محمدعلی کیانی نژاد آموخت. این در شرایطی است که همکاری با با گروه هایی چون «ماهان»، «ایل»، «سپیدار»، «وصل یار»، «سروشان»، «نوبهار»، «آرشاویر»، «بیداد»، «گاهان»، «عرفان»، «خنیا»، «دف و نی» و نوازندگی در آلبوم «صبوی تشنه» به آهنگسازی آرش کامور باصدای سالار عقیلی، «سراسر مه» به آهنگسازی آرش کامور با صدای محمد معتمدی، «عطار و اسب و آتش» با همراهی آرش کامورو وحید تاج، «روی بر آفتاب» به آهنگسازی صادق چراغی و صدای علیرضا قربانی از دیگر فعالیتهای این هنرمند به حساب می آید.
اجرای کنسرتهای زیادی در داخل و خارج از ایران نظیر کشوهایی همچون ترکیه، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، روسیه، چین، هند، ارمنستان، تاجیکستان، اندونزی، مالزی، الجزایر نیز بخش دیگری از فعالیتهای حسین قاسم زاده در عرصه موسیقی است.

کنسرت هادی منتظری و هادی بخشش؛ سه شنبه ۲۴ بهمن – تالار سوره حوزه هنری
اجراهای بخش موسیقی دستگاهی سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر روز سه شنبه ۲۴ بهمن ماه با اجرای کنسرت هادی منتظری نوازنده پیشکسوت عرصه کمانچه نوازی و خوانندگی سروش بخشش از هنرمندان عرصه موسیقی ایرانی ادامه پیدا می کند.
هادی منتظری همچون هنرمندان پیشکسوت موسیقی ایرانی است که طی سالهای اخیر فعالیتهای مختلفی را عرصه موسیقی انجام داده است.
وی در سال ۱۳۳۴ در کرمانشاه متولد شد. بواسطه علاقه ای که به موسیقی داشت از همان اوایل کودکی هر جا که صدا یا نوایی از موسیقی سنتی ایران به گوشش می رسید بی اراده به سمت آن کشیده می شد و تا پایان به آن نوا گوش می داد؛ تا این که خودش ساز به دست گرفت و نزد نوازنده چیره دستی به نام محمود مرآتی فراگیری موسیقی را شروع کرد.
هادی منتظری بعد از دریافت دیپلم، به دانشکده هنرهای زیبا رفت و در رشته موسیقی سنتی ایران بطور علمی و عملی مشغول تحصیل شد. او از محضر اساتید بزرگی چون نورعلی خان برومند، جواد معروفی، دکتر برکشلی، دکتر مسعودیه، استاد احمد پژمان، استاد علی تجویدی، دکتر داریوش صفوت، محمدرضا لطفی، علی اصغر بهاری و محمدرضا شجریان بهره برده و پایه موسیقی خودرا بواسطه این بزرگان محکم کرده است.
هادی منتظری به همراه گروههای مختلف برای شناساندن موسیقی سنتی ایران، به خارج از کشور مسافرت هایی کرده است. همچون آثار هنری وی می توان تمامی آثار گروه شیدا به خوانندگی محمدرضا شجریان، استاد شهرام ناظری، صدیق تعریف و تعدادی دیگر از هنرمندان صاحب نام موسیقی نام برد.

کنسرت پدرام جوادزاده و محمود صالحی؛ سه شنبه ۲۴ بهمن – تالار سوره
در دومین روز از برگزاری جشنواره موسیقی فجر پدرام جوادزاده آهنگساز و محمود صالحی خواننده هم کنسرت موسیقی را در تالار سوره حوزه هنری برگزارمی کنند.
در این کنسرت مجموعه ای از آثار موسیقایی در ابوعطا و دشتی در قالب ۲ تصنیف، ۲ بخش ساز و آواز و یک پیش درآمد به آهنگسازی پدرام جوادزاده با استفاده از اشعار شاعران کلاسیک و شاعران معاصر همچون رضا نیکوکار و میلاد عرفانپور پیش روی مخاطبان قرار خواهد گرفت؛ ملودی هایی که بگفته دست اندرکاران این کنسرت به زودی در قالب آلبومی مجزا منتشر خواهد شد. آلبومی به نام «عبور» به زودی منتشر خواهد شد.
پدرام جوادزاده از هنرمندان فعال عرصه موسیقی است که دارای مدرک کارشناسی موسیقی ایرانی از دانشگاه هنر و دکترای مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی از دانشگاه علوم و تحقیقات است.
محمود صالحی هم همچون هنرمندانی است که آموزش آواز را از سن ۱۵ سالگی نزد مرحوم اخلاقی و سپس نزد عسگری آقاجانیان فراگرفت. وی سپس مسیری هنری خودرا با فراگیری خوانندگی نزد هنرمندانی چون محمدرضا لطفی، علی اصغر شاهزیدی و حسین علیشاپور ادامه داد.

کنسرت «خمسه» امیرحسین محمدخانی؛ چهارشنبه ۲۵ بهمن – تالار رودکی
تالار رودکی تهران روز چهارشنبه ۲۵ بهمن ماه و در سومین روز از برگزاری جشنواره موسیقی فجر میزبان کنسرت «خمسه» به سرپرستی امیرحسین محمدخانی است.
امیرحسین محمدخانی همچون هنرمندان و مدرسان فعال حوزه موسیقی خصوصاً در عرصه موسیقی کودک است که در سن ۱۱ سالگی وارد هنرستان موسیقی شده و تا به امروز به فراگیری ساز ابوا نزد فرشید حفظی فر مشغول می باشد.
وی سال ۱۳۸۸ در رشته نوازندگی ابوا از هنرستان موسیقی فارغ التحصیل شد. این هنرمند طی سالهای ۸۷ و ۸۸ نیز در مسترکلاس نوازندگی وتدریس ابوا در کشور ارمنستان نزد هویک پاپیکیان شرکت کرده است.
محمدخانی اکنون در دوره عالی هنرستان موسیقی مشغول به تحصیل است و با ارکسترسمفونیک صداوسیما و ارکستر بادی تهران به عنوان نوازنده ابوا همکاری می کند. این در شرایطی است که شرکت در چندین جشنواره موسیقی کشور و همکاری با ارکستر صدا و سیما، فیلارمونیک ایرانیان، نوازنده ارکستر بادی تهران همچون فعالیتهای این هنرمند عرصه موسیقی به حساب می آید.

کنسرت «شب فضل الله توکل»؛ پنجشنبه ۲۶ بهمن – تالار رودکی
تالار رودکی تهران شامگاه روز پنجشنبه ۲۶ بهمن ماه و در چهارمین روز از برگزاری سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر میزبان ویژه برنامه موسیقایی «شب فضل الله توکل» خواهد بود.
فضل الله توکل همچون هنرمندان پیشگام موسیقی ایرانی در حوزه نوازندگی سنتور است که طی دهه های گذشته فعالیت ها و آثار پرمخاطبی را در مقام آهنگساز و نوازنده با همکاری خیلی از هنرمندان شاخص موسیقی کشورمان پیش روی مخاطبان قرار داده است.
فضل الله توکل در نواختن سنتور و همین طور آهنگسازی دارای سبکی مخصوص به خودش است. چنانچه به قول معروف تا مضرابش بر روی ساز می آید مشخص می شود که این سنتور فضل الله توکل است. وی علاوه بر سنتور کاملا بر نوازندگی ویلن تسلط دارد.
زنده یاد اسدالله ملک نیز جواب سازی فضل الله توکل و نواختن وی در هنگام همنوازی هایش را بسیار تحسین می کرد و بارها در محافل هنری وی را بالاترین نوازنده سنتور دانسته بود. البته در برنامه تکنوازان و همنوازان او پیوسته با تکنوازان و استادانی چون حبیب الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسدالله ملک همکاری داشته و حاصل این همکاری تعداد زیادی نوار است که در آرشیوهای مختلف موجود است.

«شب لطف الله مجد» با دو هنرمند؛ پنجشنبه ۲۴ بهمن – تالار رودکی
در روز پایانی سی ونهمین جشنواره موسیقی فجر هم یک ویژه برنامه موسیقایی دیگر با عنوان «شب لطف الله مجد» با نوازندگی تار سامان صادقیان و نوازندگی تمبک جواد علیرضایی در تالار رودکی اجرا می شود.
لطف الله مجد همچون هنرمندان پیشگان موسیقی کشورمان خصوصاً در حوزه تارنوازی بود که او را به جهت سونوریته منحصربه فرد و سبک متمایز او در حوزه موسیقی می شناسند.
مرحوم مجد نوازنده ای برجسته، خودانگیخته و خودآموخته ای بود که ابداعاتش و شیوه نواختنش تقلیدی از هیچ استاد برجسته ای نیست، بااینکه تا حدودی با اندک مشابهتی سبک نوازندگی عبدالحسین شهنازی قابل تشخیص می باشد.
این هنرمند یکی از مشهورترین استادان برجسته بدیهه نوازی در موسیقی ایرانی است و بگفته خودش بدون هیچ برنامه از پیش تعیین شده ای تحت تاثیر عواطفش در لحظه ای که تار را در دست دارد، می نواخت.

کنسرت «مرتضی محجوبی» با نوازندگی محمدرضا امیرقاسمی؛ پنجشنبه ۲۷ بهمن – تالار رودکی
یکی دیگر از برنامه های بخش موسیقی دستگاهی جشنواره موسیقی فجر در روز پایانی این رویداد، اختصاص به اجرای پروژه «شب مرتضی محجوبی» با هنرمندانی محمدرضا امیرقاسمی در تالار رودکی دارد.
مرتضی محجوبی یکی از بنیانگذاران موسیقی ملی ایران است که با خلاقیت در خلق پیش درآمد و چهارمضراب، شیوه پیانونوازی متمایزی نسبت به هنرمندان دیگر پدید آورده است.
اهمیت کار محجوبی دراین است که با سازی اروپایی موسیقی ایرانی را به خوبی می نواخت. او از بنیانگذاران موسیقی ملی ایران به حساب می آید. وی علاوه بر نوازندگی، چندین تصنیف و پیش درآمد و رِنگ نیز نگارش کرده است و تصنیف هایش پلی میان تصنیف های «عارف قزوینی، علی اکبر شیدا» و زمانه او بود.
بسیاری از هنرمندان بر این باور هستند که محجوبی در نوازندگی پیانو، یک نابغه است چونکه علیرغم این که کوک کردن پیانو مدت زمانی وقت می گیرد اما وی به هر پیانویی در هر محفلی می رسید در یک چشم به هم زدن آنرا کوک می کرد و سپس آغاز به نواختن می کرد. همین طور شیوه نوازندگی خاص وی در این بود که با پیانو که سازی اروپایی است، موسیقی ایرانی را به زیبایی می نواخت. این نحوه نوازندگی دقیقا تاثیر یک ساز صد درصد اصیل و سنتی را در شنونده باقی می گذارد.

سی ونهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران با همکاری بنیاد رودکی به دبیری رضا مهدوی از ۲۳ تا ۲۸ بهمن، امسال در بخش های رقابتی (جایزه باربد) و غیررقابتی همزمان در تهران و استانهای دیگر برگزار و جایزه ترانه، جایزه موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشست های پژوهشی برنامه های دیگر این دوره از جشنواره خواهد بود.

منبع: پیلانو