خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار – ۶۷؛ خاطراتی که با گرگ ها می آیند
پیلانو: موسیقی تیتراژ سریال گرگ ها به کارگردانی داود میرباقری و آهنگسازی مجید انتظامی بی گمان یکی از بهترین ملودی ها در زمانه ای است که موسیقی تیتراژ چندان مورد توجه برنامه سازان و سریال سازان نبود.
دریافت 3 MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از شروع و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در شصت و هفتمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «گرگ ها» به آهنگسازی مجید انتظامی رفتیم که بی گمان او نیز یکی رکوردداران ساخت ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی ها و ملودی هایی است که طی سالهای اخیر از رسانه هایی چون سینما و تلویزیون و موسیقی پیش روی مخاطبان قرار گرفته اند. آثاری به غایت شنیدنی که به طور قطع نشات گرفته از روح سرشار از خلاقیت و نبوغ آهنگسازی دارد که با بهره گیری از تجارب گوناگون خود در عرصه های مختلف نوازندگی و آهنگسازی راه و رسم ملودی پردازی در آثار تصویری را خوب فرا گرفته و از خود هنرمندی را به جامعه مخاطب معرفی کرده که همچنان می تواند حرف های متفاوت و جذابی از دریچه موسیقی برای گفتن داشته باشد.
«گرگ ها» نام یک مجموعه تلویزیونی ایرانی به کارگردانی داود میرباقری است که تولید آن از بهمن ماه سال ۱۳۶۵ شروع و تا پایان تابستان سال ۱۳۶۶ نیز ادامه پیدا کرد. این مجموعه در پاییز سال ۱۳۶۷ بود که در قالب یک سریال تلویزیونی ۱۲ قسمتی از شبکه یک سیما پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
داستان «گرگ ها» از محکومیت مردی به نام «صفدر آهنگر» آغاز می شود که محکوم به اعدام شده است و حکیم شهر که مردی متقی و پرهیزگار است، به جهت این حکم به مقابله با حاکمیت وقت برمی خیزد و در نهایت نهضتی که راه اندازی سبب ساز سقوط حکومت و آزادسازی زندانیان می شود. هرچند ماجراها و وقایع این مجموعه تلویزیونی بسیار نمادین بوده، اما تلاش شده از این طریق مفاهیمی مانند عشق، ظلم ستیزی، رشوه خواری و دیگر مسائل دوره های مختلف این کشور کهن به تصویر کشیده شود.
علی نصیریان در نقش حکیم، داود رشیدی در نقش والی، ثریا قاسمی در نقش خاتون، محمدعلی کشاورز در نقش قاضی، سیاوش تهمورث در نقش داروغه، جهانگیر صمیمی فرد در نقش میرشب، بهرام شاه محمدلو در نقش هامون، بهزاد فراهانی در نقش خالو، آتیلا پسیانی در نقش الیاس، اکبر رحمتی در نقش عطارباشی، ژاله علو در نقش مادر صفدر، راضیه برومند در نقش آسیه، منوچهر حامدی، مجید گل بابایی، منصور والا مقام در نقش مسگر، عزیزالله هنرآموز در نقش نجار، هایده حائری در نقش مرجانه، سهیلا رضوی در نقش زن فقیر، رسول نجفیان در نقش صندوق دار، حسین پناهی، غلامحسین بهمنیار، محمد پورستار، بیوک میرزایی، کریم اکبری مبارکه در نقش نگهبان، حمید مهرآرا، عبدالرضا گنجی، رحمان باقریان، حسن فهیمی پور، فرنوش آل احمد، میترا رحیمی، بهمن روزبهانی، مرتضی اردستانی، محمودرضا طاهری، محمود کریم پور، محمود بصیری، جلال رهگذر، علی پزشکی، محمود فروغی، علی جعفری، شیرین پزشکی، محمد شادمانی، قربان غفاری، علی سلطانی، عزیزالله تتق، غلامرضا خانی، فریبا حسین هنرمندان بودند که در این سریال به ایفای نقش پرداختند.
سریال «گرگ ها» دقیقاً از آن دسته سریال هایی بود که بااینکه دربرگیرنده فضایی تاریخی، سیاه و تلخ برای مخاطبان آن سالهای تلویزیون بود، اما به طور قطع نوع داستان پردازی استادانه میرباقری در قالب بسته تصویری که شباهت های بسیار فراوانی با قالب «تله تئاتر» داشت، از این سریال مجموعه ای ساخته بود که بیننده با آن احساس همذات پنداری می کرد. شرایطی که بسته به دیدگاه کارگردان صاحب فکرش و صد البته بازیگران درجه یک برخواسته از نهاد تئاتر، سریالی را به بینندگان معرفی نمود که حال و هوای عجیبی را منتقل می کرد. حال و هوایی که موسیقی مجید انتظامی که در آن روزها بطور قطع امکانات این روزها را نداشت، حس نوستالژیکی را برای بینندگان دهه شصت و هفتادی منتقل کرد که با لحظه لحظه آن سال ها خاطره بازی کرده اند.
حضور شخصیت هایی خیالی در سریالی شبه خیالی که نوع داستان پردازی اش شرایطی را برای نسل های بعدی فیلمسازی و سریال سازی به وجود آورد که بتوانند تجربه های متفاوتی را در قاب تلویزیون از سر بگذرانند و با الهام از استعداد افراد کار بلدی چون داود میرباقری که در آن زمان فقط ۲۸ سال داشت، تولید کننده جریانی در سریال سازی تلویزیونی شدند که حرف های زیادی برای گفتن داشتند. حرف هایی که هم در زمینه کارگردانی، هم نگارش فیلمنامه، هم بازیگری، هم صدا پیشگی و حتی موسیقی و ملودی پردازی مشتمل بر تلاش و کوششی بود که آن زمان به هیچ وجه وابسته به دنیای دیجیتال امروزی نبود و ریشه در نبوغ و خلاقیت و اندیشه ای داشت که هنرمندانی چون مجید انتظامی را به جامعه هنری بدون اتکا به پیشینه فرهنگی هنری پدر هنرمندش معرفی نمود که می توانند حرف های بسیار متفاوت و مخاطب پسندی داشته باشد.
آثاری به غایت اندیشمند، که روح فرهیختگی، درستی و ارزشمندی اش در لحظه لحظه اثر خلق شده پدیدار می شد و به قدری بر ذهن شنیداری و دیداری مخاطب می نشست که پس از چندین سال برایش یادآور خاطرات تلخ و شیرینی است. یک یادآوری در ایام خیلی مشکل و غم انگیز که بیننده و شنونده بیش از هر زمان دیگری می تواند با رجعت به گذشته کمی خودرا از این دنیای فانی دور کند و با کمک رسانه ای به نام ایده پردازی های کارشناسانه و هنرمندانه مجید انتظامی مشتمل بر جزییاتی است که او را همیشه به عنوان یک آهنگساز مولف معرفی می کن موسیقی خاطره بازی هایی را تجربه کند که شاید برایش در برگیرنده لحظات آرام بخش تری است.
طبیعتاً جهت بررسی و واکاوی سریال «گرگ ها» که برای ما دهه شصتی ها یک خاطره بازی محض محسوب می شوند می توان سطرها نوشت و ساعت ها حرف زد، حتی برای ملودی که مجید انتظامی برای این سریال ساخت نیز می توان صحبت های زیادی را به میان اورد که عمده آنها نیز می تواند بواسطه حضور کارشناسان و مدرسان برجسته حوزه موسیقی دربرگیرنده نکات آموزشی فراوانی باشد. نکاتی که در آن ایده پردازی های کارشناسانه و هنرمندانه مجید انتظامی مشتمل بر جزییاتی است که او را همیشه به عنوان یک آهنگساز مولف معرفی می کند.
گویی این خلاقیت و نبوغ و شیوه آفرینش یک اثر موسیقایی برای یک اثر دراماتیک جزو خاصیت های ممتاز اهنگساز و هنرمندان دورانی بوده که سریال سازی در تلویزیون رنگ و بوی دیگری داشت و سبب تولید مجموعه هایی شد که تا ابد در تاریخ آثار سیما می ماند.
مرتضی سروش نیا و حمید حیدرپناه از پژوهشگران حوزه موسیقی مدتی پیش در روزنامه جام جم پیرامون موسیقی سریال «گرگ ها» نوشته بودند: موسیقی سریال «گرگ ها» مانند برخی آثار دیگر انتظامی (همچون از کرخه تا راین و بوی پیراهن یوسف) در صدر لیست کارهای آهنگساز قرار نمی گیرد، اما در آن زمان به عنوان یکی از نقاط قوت سریال به حساب می آمد. ملودی های لایت با روند حرکتی سکانس وار و فراز و فرودهایی که کمتر شنونده را غافلگیر می کند، مشخصه آثار انتظامی است. شاید همین خاصیت باعث شده اغلب ملودی های وی برای مردم عام نیز دلپذیر باشند.
موسیقی تیتراژ «گرگ ها» ساختاری قرینه ای و جفتی دارد. دو میزان مقدمه و آکوردهایی که توسط بادی ها و زهی ها نواخته می شود و تیمپانی ریتم آنها را همراهی می کند، آغازگر موسیقی است. یک جمله هشت میزانی که تم آن سکانس پایین رونده است به وسیله ارکستر نواخته می شود و در تکرار، پاساژ زهی ها رنگ آمیزی کار را تغییر می دهد.
جمله بعدی یک تم رونده با نت های کشیده است که زهی ها آنرا می نوازند و پیانو به عنوان ساز همراهی کننده به ارکستر افزوده می شود. روند حرکت این تم مانند تم قبلی است و در تکرار همان ملودی را آوای گروه کر اجرا می کند و در میانه قطعه موسیقی به سکون نسبی رسیده و یک رابط چهار میزانی فضای موسیقی را تغییر می دهد. بعد از آن تم جدیدی توسط زهی ها معرفی می شود که فضایی از مد یا مقام دشتی را تداعی می کند (بویژه پایان تم جمله ها) و در آخر همان مقدمه هشت میزانی توسط ارکستر اجرا شده و قطعه با کدایی زیبا تمام می شود. در مجموع می توان گفت موسیقی این سریال توانست مستقل از خود سریال نیز بدرخشد و از آن می توان به عنوان یکی از موسیقی های ماندگار در عرصه تلویزیون یاد کرد.
به هر حال موسیقی مجید انتظامی برای سریال گرگ ها بی شک یادآور سال هایی در حوزه تولید سریال های تلویزیونی است که موسیقی برای تولیدکنندگانش ارزش خاصی داشت و مانند خیلی از تهیه کنندگان و تولیدکنندگان این مسیر، وارد جریان بیزنس و فروش موسیقی تیتراژ نشده بود.
موسیقی این سریال ها بسیار بسیار جدی تر از آنی بود که فکرش را می نماییم. این موسیقی ها هیچگاه تلاش نکردند تا وارد نگاه سردستانه و ساده انگارانه ای شوند که متاسفانه این روزها رواج زیادی پیدا کرده اند.
منبع: pilano.ir