روایت مهر ازنواهای عاشورایی-۱۴؛ خسوف و نهایت ارادت یک آهنگساز به عاشورا

آلبوم خسوف به آهنگسازی محمدسعید شریفیان یکی از مجموعه های پرارزش موسیقایی در حوزه سوگواری حضرت سیدالشهداست که دست اندرکارانش اثر ماندگاری را پیش روی مخاطبان قرار دادند.

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی در رابطه با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش ترین عرصه های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سالهای متمادی دوشادوش سایر فعالیتهای فرهنگی هنری در رابطه با این مورد مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه با اینکه همواره در معرض افترا های فراوان همچون «سفارشی بودن» قرار داشته اند اما به علت حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر خیلی از مخاطبان بالقوه است، در اکثر موارد فعالیت در این عرصه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف در رابطه با قیام عاشورا در کشورمان در چارچوب های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می گیرد، صرفا مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سالهای دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده اند. آثاری که طبیعتاً بعضی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل بستگان اباعبدالله (ع) است.
در چهاردهمین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، به سراغ آلبوم «خسوف – روایت موسیقایی عاشورا» ساخته محمد سعید شریفیان از آهنگسازان شناخته شده و پیشکسوت کشورمان رفتیم که در مهر سال ۱۳۸۵ همراه با ارکستر و کر فیلارمونیک «اولتنیا» به رهبری الکساندریوزوب از کشور رومانی با همراهی الکا شینی خواننده سوپرانو، فلورانس لیپت خواننده منزو سوپرانو و مرحوم اسحاق انور بعنوان تک خوان سنتی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

این اثر که از معدود آثار منتشرشده در حوزه موسیقی های عاشورایی درحال و هوای موسیقی کلاسیک است در چارچوب دو لوح فشرده توسط انجمن موسیقی ایران و کانون «نی داوود» در اختیار مخاطبان این نوع آثار موسیقایی قرار گرفت. این در شرایطی است که «مقدمه»، «قسمت دوم – حرکت کاروان به سمت مکه»، «قسمت سوم – طواف کعبه»، «قسمت چهارم – حرکت کاروان به سمت کربلا» عناوین آثاری هستند که در آلبوم اول و «قسمت پنجم – تاسوعا»، «قسمت ششم – شب عاشورا (مناجات)»، «قسمت هفتم – روز عاشورا»، «قسمت هشتم – عصر عاشورا (شام غریبان)» آثاری هستند که در آلبوم دوم انتشار یافته اند.
در توضیح این آلبوم نوشته شده است: موسیقی های مذهبی در طول تاریخ بخش عمده ای از گنجینه های ناب موسیقی را شامل شده اند. جهانیان از این موسیقی ها از نقطه نظر فنی نکته ها آموخته اند. مهم تر از همه آموزه های روحی متأثر از این نوع موسیقی است که در تعالی روح انسانی تأثیرات به سزایی داشته اند. به شکلی که باوجود نا آشنایی مردم نقاط مختلف جهان با زبان و مبحث ادیان یکدیگر، همواره توانسته اند، به اتکای کمال موجود در ساختار هنری و احساسی موسیقی های مذهبی، ارتباط نزدیکی با آن برقرار کرده، در هماهنگی کامل با مهم ترین هدف مشترک مذاهب مختلف که همان ارتقای فکری و روحی بشراست، واقع شوند.
خسوف با تلاش در گرامیداشت شخصیت امام حسین (ع) با زبان جهانی موسیقی در راه همین حقیقت جاری می شود و بزرگداشتی نمادین و موسیقایی از روایت عاشورا را که یکی از مهم ترین نمادهای آزادگی بشریت است، بعنوان الگوی انسانی، ملی و مذهبی ایرانیان، در مقام تفکری آسمانی در مقابل جریان های سیاه قدرت طلبی، عرضه می دهد. طرح آهنگسازی خسوف در سال ۱۳۷۵ پی ریزی شد و بعد از شش ماه تحقیق در متون ادبی و جمع آوری ملودی های نوحه ای عاشورا، با گزینش و استفاده نهایی از ۹ تم از قدیمی ترین و معروف ترین نوحه ها، پس از دو سال و نیم، در بهمن ۱۳۷۸ به پایان رسید.
خسوف در اربعین ۱۳۸۲ به وسیله ارکستر سمفونیک تهران با همکاری نوازندگان و خوانندگان ارکستر کر «ایوا» رومانی با حمایت مرکز موسیقی به مدت پنج شب در تهران به اجرا درآمد و سپس به دعوت مدیریت فیلارمونیک اولتینا و به وسیله تمامی اعضای آن فیلارمونیک اجراهای مختلفی را در رومانی به همراه پخش زنده رادیویی سراسری داشت. خسوف در سالهای ۸۴ و ۸۵ به ضبط رسید و در سال ۱۳۸۶ تکثیر شد. این موسیقی در یک قسمت مقدمه به همراه هفت قسمت مختلف نوشته شده است. بخش های خسوف بدین ترتیب اند. مقدمه، حرکت کاروان به سمت مکه، طواف کعبه، حرکت کاروان به سمت کربلا، روز تاسوعا، شب عاشورا، روز عاشورا و در نهایت شام غریبان. اشعار این موسیقی هم از سروده های بیژن ترقی، خواجه عبدالله انصاری و حسان انتخاب شده است که در بعضی قسمت ها با یکدیگر تلفیق می شوند.»

محمد سعید شریفیان که خود همچون آهنگسازان و مدرسان شناخته شده موسیقی کشورمان در بخش های مختلف بوده و تابحال هم آثار گوناگونی را در این عرصه پیش روی مخاطبان قرار داده، اردیبهشت ۸۵ بود که در گفتگو با خبرگزاری مهر درباره این آلبوم و اجراهای زنده آن توضیح داده بود: «وقتی در واقعه عاشورا متمرکز می شویم در می یابیم که اغلب به مقطع زمانی شام غریبان تا اربعین بی توجه بوده ایم. باید اذعان داشت که نهضت حضرت زینب (س) بسیار تأثیرگذار بوده و در واقع اگر اهمیت تاریخی آن بالاتر از واقعه ظهر عاشورا نباشد، دست کم هم طراز با آن است؛ چون پیام این واقعه مهم توسط حضرت زینب (س) به گوش دیگران رسید و در واقع باعث انتقال پیام مهم عاشورا برای همه طول تاریخ شد. این مورد وقتی برای من اهمیت صدچندان پیدا کرد که دیدم یک زن این نهضت را برپا و رهبری کرده است. نهضتی که باعث شد تا یک تحول اجتماعی و فکری بین مردم ایجاد شود. به همین خاطر احساس کردم اگر ادامه سمفونی خسوف را که فقط مختص به مقطع واقعه، از ظهر عاشورا تا شام غریبان بود را نسازم، هم کار خودم نیمه کاره تمام شده و هم ادای دینم به این واقعه تاریخی به تکامل نرسیده است.»
شریفیان درباره اجرای سمفونی خسوف با ارکستر فیلارمونیک رومانی، اظهار داشت: پس از اجرای سمفونی خسوف در اربعین سال ۸۲، نماینده هایی از کشورهای مختلف خواهان اجرای این سمفونی در کشور خود شدند. تا این که اوایل تابستان ۸۴ به خاطر همکاری ارکستر فیلارمونیک رومانی در اجرای سمفونی خسوف در ایران، دعوت آن کشور را پذیرفتم. خوشبختانه دررومانی از این اثر استقبال بسیار شایانی شد و با عنایت به صحبت هایی که من درباره نهضت عاشورا و حق طلبی های امام حسین (ع) کردم، مطبوعات شأن با اشتیاق زیاد تمام ابعاد این برنامه را پوشش دادند. این سمفونی با همکاری خیلی خوب ارکستر فیلارمونیک، ابتدا دو شب به صورت کنسرت اجرا شد و سپس در دو شب متوالی وبا کیفیت مطلوب ضبط شد که امیدوارم با همکاری متولیان موسیقی در کشور هر چه زودترمنتشر شود. علاوه بر آن در صدد هستم تا کلیپی هم برپایه این سمفونی در تلویزیون ساخته و پخش شود.
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص این که آیا این اثر را هم با یک ارکستر خارجی اجرا می کنید یا نه؟ اظهار داشت: حقیقت اینست که من علاقمندم که هر اثری را با ارکستر ایرانی اجرا کنم اما وقتی نقصها این اجازه را به آهنگساز نمی دهد چه باید کرد؟ ارکسترهای ما در ایران از کمبودهای عمده ای برخوردار می باشند. اگر قرار به همکاری باشد باید تسلیم خیلی از شرایط و تبصره ها شد که این امر برای من میسر نیست. من دوست دارم در ایران کار کنم و برای این منظور به چند هنرمند میهمان از خارج نیازمندیم. بخصوص در بخش موسیقی آوازی اثر.
این آهنگساز چندی بعد در یکی دیگر از مصاحبه های رسانه ای اش هم انجام آثار سفارشی را یکی از مهم ترین عامل های حمایتی هنرمندان دانست و اظهار داشت: در همه دنیا سفارش در انجام آثار هنری یکی از بهترین سیستم های حمایت هنری در به حساب می آید ولی متأسفانه همین مقوله در هنر ایرانی در تمامی زمینه های فرهنگی و هنری با دافعه مواجه می باشد که خوب دلایلی برای وجود چنین دافعه ای هم وجود دارد و در درجه نخست موضع گیری منفی بر انجام آثار سفارشی به عدم شناخت مدیریت به مفهوم سفارش برمی گردد و نکته دیگر توجه به این مطلب است که خود هنرمندان اعتقاد خاصی به سوژه ای که کار می کنند ندارند و متأسفانه انجام سفارش تنها راهی برای کسب درآمد می دانند و به نگاه وظیفه و انجام تکلیف به آن می نگرند.

آهنگساز آلبوم خسوف در ادامه صحبت های خود ضمن اشاره به این مطلب که انجام اثر سفارشی با شناخت درست هنرمند انجام می شود اظهار داشت: یکی از عامل های مهم در انجام سفارش های هنری علاوه بر شناخت مبحث اطمینان، توانایی و اعتقاد به انجام اثر هنری است ولی متأسفانه چنین نگاهی در تولید آثار سفارشی از جانب هنرمند وجود ندارد و نکته دیگر این که اگر در کنار سفارش آثار هنری که عموماً رنگ و بوی مذهبی دارد آثاری با رنگ مایه هنر ملی هم از جانب مسؤلان به هنرمندان که دغدغه هنر ملی دارند سفارش داده شود؛ بار منفی که در فضای هنری کشور نسبت به اثر سفارشی وجود دارد تا اندازه ای تعدیل خواهد شد.
به هر ترتیب پروژه «خسوف» یکی از معتبرترین و با کیفیت ترین آثار موسیقایی انتشار یافته در حوزه نواهای عاشورایی است که با در نظر گرفتن مؤلفه های علمی در حوزه موسیقی خویش را بعنوان یکی از آثار قابل تأمل این عرصه معرفی نماید. شرایطی که طی سالهای اخیر کمتر شاهد تولید چنین آثاری بودیم.
برای شنیدن قطعه «تاسوعا» از آلبوم «خسوف» اینجا را کلیک کنید.

منبع: pilano.ir