تقویت خیال و اندیشه در پاپیه ماشه

به گزارش پیلانو قزوین پاپیه ماشه به معنای مچاله کردن، هنری است از کشورهای آسیایی شروع شده است؛ البته در اروپا هم از قرن ۱۵ میلادی نقش برجسته ها و مجسمه های کوچک مذهبی را با این تکنیک می ساختند و با اضافه کردن مواد افزودنی مانند گچ و مواد دیگری که از اسرار هنرمندان بوده به استقامت خمیر می افزودند.
به گزارش پیلانو به نقل از ایسنا، پاپیه ماشه به معنای مچاله کردن و استفاده از کاغذهای باطله، تکه های کاغذ و خمیر کاغذ است، قزوین یکی از خاستگاه های این هنر به حساب می آید که بعد از قزوین این هنر در اصفهان گسترش یافته است. هنرمندان این رشته با نقش مجالس شکار و رزم با هنر تذهیب و خطوط اسلیمی آثار ساخته شده را زینت داده اند. یکی از مزیت های این هنر تقویت خیال است.
ترکیب طرح و رنگ و حجم در پاپیه ماشه
فائزه جواهری، کارشناس میراث فرهنگی در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به این که درباره ساده ترین روش های مجسمه سازی در گذشته این چنین می گوید: پاپیه ماشه یکی از رشته های صنایع دستی است که هنرمند در آن از کاغذهای باطله، سریشم چسب و آب و ابزاری چون سنباده، منگنه، روغن برزک، لاک، قیچی، ابزار مهره کشی، قالب محصولات مختلفی را تولید می کند. این رشته در سال ۱۳۹۱ در لیست میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

این هنرمند اظهار می کند: سابقه این هنر در قزوین به زمان قاجاریه برمی گردد. در گذشته از هنر پاپیه برای ساخت اشیا کوچک و تزئینی و اقلامی چون قلمدان، صندوقچه های جواهرات، جلد کتاب رحل قرآن، قاب آئینه، صورتک های تعزیه استفاده می شد و در موزه قزوین محصولات گوناگونی از هنر پاپیه ماشه وجود دارد که به هنر نقاشی لاکی آراسته شده است. بر روی خیلی از اقلام پاپیه ماشه نقوشی از نگارگری، گل و مرغ و تشعیر استفاده می شود.
به گزارش پیلانو به نقل از ایسنا پاپیه ماشه از کشورهای آسیایی آغاز می شود؛ البته در اروپا هم از قرن ۱۵ میلادی نقش برجسته ها و مجسمه های کوچک مذهبی را با این تکنیک می ساختند و با اضافه کردن مواد افزودنی مانند گچ و مواد دیگری که از اسرار هنرمندان بود به استقامت خمیر می افزودند.
پس از آشنایی با ساخت مقوا بود که هنرمندان، ذوق و مهارت خود را در زمینه ساخت و پرداخت جلدهای روغنی، قلمدان، صندوقچه جواهرات، قاب آیینه، رحل قرآن و دیگر اشیایی که در فرهنگ صنایع دستی ایران به لاکی شهرت دارد و امروزه با عنوان پاپیه ماشه یاد شده قرار می گیرد؛ به کار گرفتند. از آثار تزئینی کوچک و بسیار ظریف گرفته تا وسایل بزرگتری مانند طاقچه و میز و قلمدان، صندوقچه جواهرات، شکلات خوری و قاب آئینه محصولاتی هستند که از پاپیه ماشه تولید می شود.
تنها استاد بازمانده این هنر در قزوین استاد سید احمد عقیلی است، وی در گفتگو با ایسنا می گوید: متولد سال ۱۳۳۵ هستم رشته تحصیلی ام مهندسی مکانیک است که به موازات رشته تحصیلی در هنرستان ها و آموزش های فنی حرفه ای تدریس داشتم. از همان ابتدا در آموزش پرورش و فنی و حرفه ای خدمت کردم و هم زمان در اداره ارشاد قزوین و میراث فرهنگی آموزش داشتم. کارهای هنری که انجام می دادم از ابتدا بر رشته تحصیلی ام غلبه کرد. زمینه هنری داشتم و خوشنویسی می کردم و کار گرافیکی انجام می دادم. کارهای هنری را به صورت جدی از سال ۱۳۶۴ شروع کردم. به تهران رفتم و نخستین استادم استاد بیوک احمری بود سپس از سال ۱۳۶۵ یادگیری هنر پاپیه ماشه را آغاز کردم که امروزه با کارگاهی که میراث فرهنگی در اختیارم گذاشته عاشقانه آموزش می دهم و تولید داریم.
این هنرمند پیشکسوت اظهار می کند: کلاس درس استاد احمری از جنبه های مختلف برای من آموزنده بود چونکه مراحل تذهیب و تشعیر و گل و مرغ و مینیاتور را نزد ایشان فراگرفتم. رنگ شناسی و هم نشینی رنگ ها هم همچون موارد مهمی بود که مدام از استاد درس می گرفتم. استاد احمری آموزش را از تذهیب شروع می کرد و قاب بندی در تذهیب را آموزش می داد و بعد در داخل قاب بندی ها به آموزش گل و مرغ می پرداخت و در ادامه هم آموزش چهره سازی و مینیاتور داشت.
پاپیه ماشه مجموعه ای از هنرهاست
عقیلی از هنر پاپیه ماشه این چنین می گوید: برای آفرینش یک اثر پاپیه ماشه، باید مجموعه ای از هنرها را به حد والا بلد بود و هنرمند باید نقاشی ایرانی، هنر تذهیب، تشعیر، ترلینگ کشی، مینیاتور، آشنایی با ترکیب مواد و خمیر کاغذ، سنباده زنی، ترکیبات لاکی، صحافی و چندین فن و صنعت دیگر را به نحو احسن بداند. ترکیب طرح و رنگ و حجم ایجاد زیبایی می کند.
وی ضمن اشاره به رواج این حرفه در گذشته اساتید قدیمی این حرفه استاد تجویدی، محمد علی زاویه، علی مطیع را از پیشکسوتان این هنر عنوان نمود.
این هنرمند ادامه می دهد: بنده فرهنگی بازنشسته هستم و از راه انجام این هنر امرار معاشی ندارم. پس از سال ها انجام کار هنری بدون اندیشه اقتصادی و فقط سرخوشی و لذت از هنر این حرفه قدیمی و کهن را انجام می دهم و هم اکنون قصدم از تولید آثار هنری، اقتصادی کردن هنر است؛ در این میان راهکارهای بیشتری را میتوان یافت تا این هنر را توسعه بیشتری داد. با استفاده از مواد اولیه کم هزینه آثاری تولید شود با قیمت پایین که عامه مردم توان خرید آنرا داشته باشند.
وی یادآور می شود: آثار بنده شامل تذهیب، گل و مرغ، مینیاتور، تشعیر، ساخت و نقاشی روی پاپیه ماشه، نقاشی روی انواع چوب، نقاشی روی سنگ، نقاشی روی انواع بوم های ایرانی و طبیعی هستند که در خیلی از نمایشگاه ها شرکت داشته ام و تولیداتم در معرض دید علاقه مندان و توجه هنر دوستان قرارگرفته است.
استاد عقیلی این پیشکسوت هنر پاپیه ماشه تصریح می کند: به علت کرایه مکان ها وضعیت چندان خوب نیست تا به امروز از هیچ گونه وامی برخوردار نبودم میراث فرهنگی من را بازنشسته فرهنگ می داند درحالی که من بیشتر به هنر و حرفه پاپیه ماشه مشغولم هم آموزش دارم هم تولید می نماییم، اگر این هنر نبود در وجود من چیزی کم بود و ذهنم اذیت می شد. غیر از میراث ما به شکلی زیر نظر ارشاد هستیم که اتاق بازرگانی می تواند کمک حال ما برای صادرات باشد. چند سال پیش شهرداری برای ما برنامه ای گذاشت که با استفاده از ضایعات مقوا تولیداتی داشتیم و همان جا پیشنهاد دادم اگر سوله ای در اختیار ما باشد با ده نفر جوان می توانیم هم تولید و هم صادرات داشته باشیم که متأسفانه هیچ پیگیری از جانب شهرداری اتفاق نیفتاد.
به گزارش پیلانو به نقل از ایسنا، شناسایی هنرهای درحال فراموشی با کمک به احیای آنها و از همه مهم تر کمک به زنده شدن بازار فروش این آثار از طرق مختلف حمایتی، مثل خرید دستگاههای دولتی از آثار در چارچوب هدیه به کارمندان و یا بن های هدیه، راهی برای ایجاد انگیزه هنرمندان و زنده نگه داشتن هنرهای اصیل ایرانی است.
گزارش از فریبا رحیمی

منبع: pilano.ir