اسماعیلی مطرح كرد؛ جریان انقلاب برای یک گروه خاص نیست

به گزارش پیلانو وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار داشت: جریان انقلاب محدود به یک گروه و سلیقه خاص نیست و اکثریت قریب به اتفاق جامعه ایرانی را زیر پوشش قرار می دهد.

به گزارش پیلانو به نقل از پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای (KHAMENEI.IR )، اولین دیدار رئیس جمهور و هیئت دولت سیزدهم با رهبر انقلاب روز 6 شهریور از نظر تعداد مباحثی که مورد بحث قرار گرفت، آنرا در جایگاه یک دیدار خاص در طول سالهای اخیر قرار می دهد. اهمیت بازسازی انقلابی و عقلانی فرهنگ و ساختارهای فرهنگی همچون محورهای مهم این دیدار بود. رهبر انقلاب در این بخش از سخنان خود مسئولیت های کلان مهمی را متوجه بخش های فرهنگی دستگاه اجرایی دانستند.
به همین مناسبت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای در گفتگو با محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم به بررسی برنامه های این وزارت خانه برای تحقق اهداف کلان انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ پرداخته است.
مشروح این گفتگو در ادامه می آید:

* رهبر انقلاب در دیدار هیئت دولت به مبحث حمایت و بالفعل کردن ظرفیت جوانان مؤمن انقلابی فعال در حوزه فرهنگ اشاره کردند. این مورد پیش از این هم در بیانات ایشان مطرح شده بود. در حوزه های مأموریتی وزارت ارشاد مقرر است با این جریان چه نسبتی برقرار شود؟ آیا شرایطی وجود دارد که بخشی از وظایف این وزارت خانه توسط جریانات جوان انقلابی خارج از دولت راهبری شود؟
حوزه فرهنگ مردمی که چشمه جوشانی است، همگام با حرکت انقلاب اسلامی جلو آمد و در سی سال گذشته وزن آن، مقداری کاهش پیدا کرد. پس از فتنه ۸۸ و اتفاقاتی که رخ داد و از آغاز دهه ۹۰ رهبر انقلاب مبحث جنگ نرم و مواجهه غرب و دشمنان با ما را مورد تاکید بیشتر قرار دادند. وقتی این تحرک اتفاق افتاد، ما شاهد فعال شدن جریانات مردمی فرهنگی در حوزه های هنری و مدرن شدیم. مثلاً، در حوزه سینما و موسیقی قبلاً کارکرد این بخش ها خیلی کمتر یا کم رنگ بود؛ امّا امروز که در آغاز کار دولت سیزدهم هستیم، جبهه فرهنگی انقلاب در بخش خارج از دولت به توانمندی هایی رسیده است که می تواند در وزارت ارشاد دولت با نظام حکمرانی جدید ایفای نقش داشته باشد.
در این نظام حکمرانی جدید فرهنگی، نظامات مبتنی بر تحولات فعلی باید بازبینی شود. شاخصه بازسازی در نظام حکمرانی فرهنگی در دوره جدید این است که تصدی گری از جریان دولتی به جریان مردمی واگذار می شود. این کار با شعار «دولت مردمی» انطباق دارد. البته به این معنا نیست که این جریان جوان و مؤمن در داخل دولت حل شود. این جریان به هویت متمایزی رسیده و باید با هویت باقی بماند و این دولت انقلابی و مردمی است که باید حوزه تصدی گری خودش را به این جریان واگذار کند. این شکل نوین نظام حکمرانی فرهنگی در گام دوم انقلاب اسلامی است که دولت اسلامی با عنایت به رشد جامعه دینی که مظهرش تشکّل های جوانان انقلابی است، وظایف حکمرانی اش را با آنها به اشتراک می گذارد و از ظرفیت های آنها برای رشد و اعتلای نظام حکمرانی فرهنگی در جمهوری اسلامی استفاده می نماید.

* گاهی مطرح میشود که بخشی از جریان انقلابی و مؤمن که خارج از ساختار دیوان سالاری دولتی دارد کار خودش را پیش می برد، نگاه مثبتی حداقل به حوزه دیوان سالارانه دولت بخصوص در بخش فرهنگ ندارد؟ چطور می شود اعتماد این جریان را جلب کرد تا یک قدم جلو بیاید و برای همکاری پیش قدم شود؟
بله، درست است. این بی اعتمادی وجود دارد. این بی اعتمادی تقریباً نسبت به همه ساختارهای بروکراتیک وجود دارد. ما امروز به مدل جدیدی نیاز داریم. این مدل جدید باید مبتنی بر اعتماد باشد. بخشی از این مورد هم کارگزاران جدید حوزه فرهنگی هستند. امثال بنده که در این جایگاه قرار گرفته ایم، خارج از ساختار دولتی آمدیم. من قرارگاه رسانه ای داشتم و در کنار کار دانشگاهی، کارهای جریان سازی انقلابی در حوزه رسانه را انجام می دادم، کتاب می نوشتم و معاون مرکز اسناد انقلاب اسلامی بودم. امثال بنده تا حدی با این جریان آشناییم. البته من خودم منتقد این وضعیت بودم، آنرا نقد می کردم و در موردش مطلب می نوشتم. حالا مسئول این کار شده ام. من به دنبال این نیستم که این جریان را دولتی کنم. این خطاست و نباید این خطا را مرتکب شد. دولت باید خودش را چابک و سبک کند و ظرفیت های تصدی گری اش را به این جریان بسپارد؛ یعنی از این جریان برای تلطیف و تقویت فضای حکمرانی فرهنگی استفاد کند تا ارتقاء پیداکرده و قدرت کیفی و کمی آن افزایش یابد. بنابراین هم باید در عرصه عمل این اتفاق بیفتد. ما در نظام تحولی که برای این کار در حوزه فرهنگ آماده کردیم به شدت به این معتقدیم.

* کمی جزئی تر و مصداقی تر درباره سازوکارهای واگذاری تصدی جریانات حاکمیتی صحبت می کنید؟ مثلاً، سازوکار این تصمیم در معاونت مطبوعاتی، سازمان سینمایی و یا معاونت فرهنگی و هنری ارشاد چگونه خواهد بود؟
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سه وظیفه حمایتی، نظارتی و هدایتی دارد. نقش حمایتی و نظارتی دو ابزار مهم می باشد. ما هم قدرت پشتیبانی از جریانات مختلف را داریم، هم قدرت نظارت و مجوز. این دو باید مقدمه هدایت در امر فرهنگی شود؛ یعنی وقتی وزارت ارشاد در دوره تحولی جدید می خواهد اقدام نماید، باید تمام ظرفیت های حمایتی و نظارتی اش را پای کاری بیاورد که خروجی اش در سبد انقلاب اسلامی باشد. مثلاً، بنیاد فارابی بعنوان مجموعه کنشگر ما در حوزه سینما باید از محصولاتی حمایت کند که دقیقاً مطابق با اهداف فرهنگی انقلاب باشد. کدام بخش در جریان عمومی نماینده ی تولید ماست؟ جریان جوان انقلابی. البته این به معنای ایجاد حصار نیست، بلکه به معنای اعلام اولویت است؛ اولویتی که در آن جریان سینمایی کشور باید پشت سر حوزه اولویت های فرهنگی قرار بگیرد.
ما در دهه های اخیر درگیر جنگ نرم دشمن بودیم. چند فیلم این مورد را بازنمایی کرده؟ من لیستی دارم از اسم هایی که رهبر انقلاب آوردند و گفتند برای این ها فیلم بسازیدیک مثال دیگر بزنم؛ دو سالی می شود که ما درگیر مبحث مواسات مؤمنانه هستیم. جلوه اش در حوزه سینما کجاست؟! عقب تر برویم. ما در دهه های اخیر درگیر جنگ نرم دشمن بودیم. چند فیلم این مورد را بازنمایی کرده؟ من لیستی دارم از اسم هایی که رهبر انقلاب آوردند و گفتند برای این ها فیلم بسازید. البته بخشی از آنها توسط بعضی از مجموعه های فرهنگی در سالهای اخیر ساخته شده است. اگر بعضی از فیلم سازان مستقلی که در این دهه رشد کردند، نبودند ما فیلم هایی که بخش مهمی از اتفاقات انقلاب را روایت می کردند، نداشتیم. مثلاً، تا پیش از این چند فیلم درباره سازمان جنایتکار منافقین ساخته بودیم؟ ما در دوره جدید برنامه مان باید این باشد که نظام حمایتی و نظارتی خودمان را پشت سر بخش هایی قرار بدهیم تا این جریانات محصولات و اتفاقات بزرگ و نقاط عطف تاریخی را روایت کنند.
برنامه ما در دوره جدید برخلاف حرف هایی که می زنند، انقباضی نیست. ما از گرایش ها و سلیقه های مؤمنانه و معتقد به جریان انقلاب حمایت خواهیم کرد. ما در حوزه رسانه ها و رسانه های مکتوب نظام حمایتی یارانه ای داریم که این نظام به همه کسانی که در آن عرصه فعال اند، تعلّق می گیرد؛ امّا حتما وقتی می خواهیم از بیت المال هزینه نماییم، این اولویت را در نظر می گیریم که باید جریاناتی را تقویت نماییم که مردم و جریان فرهنگی با آنها قرابت دارند. این اتفاق خارق العاده ای نخواهد بود، بلکه ریل گذاری را طوری تنظیم می نماییم که خروجی آن قرارگرفتن در جریان انقلاب باشد.
* از جریان انقلاب چه تعریفی دارید؟
من جریان انقلاب را محدود به یک گروه و سلیقه خاص نمی دانم. اکثریت قریب به اتفاق جامعه ایرانی را زیر پوشش قرار می دهد؛ امّا چه اتفاقی می افتد که جریان فرهنگی در بعضی جاها به درستی ظاهر نمی شود؟ به خاطر این که سیاست های فرهنگی حاکمیتی بر اساس پشتیبانی از فکر انقلاب تنظیم نشده است. وقتی این تنظیم گری درست شود خودبه خود این جریان رشد می یابد. دولت در تنظیمات جدیدش طوری ریل گذاری خواهد نمود که عمده فعالان در راه تعمیق فرهنگ و ارزش های ملی و دینی و انقلابی حرکت کنند. این وظیفه ذاتی جریان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم خواهد بود.
* یکی دیگر از محورهای یاد شده ی رهبر انقلاب شکوفاکردن ابزارهای فرهنگی است که باید نسبت به وضعیت فعلی هم از لحاظ کمی و هم کیفی ارتقاء پیدا کنند. در این حوزه مقرر است چه اتفاقی بیفتد؟
اقتضائات و ابزارهای جدیدی در حوزه ی فرهنگ پدیدآمده که با سه دهه قبل متفاوت می باشد. یک بخش در حوزه حکمرانی جدید فرهنگی، توجه به این اقتضائات جدید است. ما امروز مقوله برجسته شده ای به نام صنایع خلاق فرهنگی در برنامه هایمان داریم که در حوزه فرهنگی هم به آن توجه می شود و آنرا در چارچوب سند موضوعی، در برنامه تحول دولت مردمی آوردیم. اصلاً توجه مان این است که حوزه اقتصاد فرهنگ باید تقویت شود. امروز حوزه اقتصاد فرهنگ می تواند قدرت سازی زیادی برای نظام حاکمیتی ما انجام بدهد. مثلاً، زمانی ساخت برنامه های نمایشی کاملاً هزینه بر تلقی می شد، امّا امروز ما می توانیم این فضا را داشته باشیم. ما امروز ظرفیت های اقتصاد فرهنگی ای در منطقه داریم که کاملاً دست نخورده است. اگر ما این جریان فرهنگی را تقویت نماییم، اقتصاد فرهنگ را در این بخش تقویت خواهد نمود.
ما هم اکنون یک حوزه وسیع تمدنی و فرهنگی در کشورهای منطقه (کشورهای مقاومت) و کشورهای پاکستان، افغانستان و آسیای مرکزی داریم. اگر ما با زبان صنایع خلاق فرهنگی وارد گفت گو بشویم -از این زبان مشترک که هنر و تمدن تاریخی ماست، استفاده کنیم- علاوه بر این که ارتقای فرهنگی را برای منطقه فراهم می نماییم خودبه خود جریان اقتصادی که ایجاد می کند، ضریب رشد را بالا خواهد برد. مثلاً، اگر یک فیلم سینمایی را به صورت مشترک با تاجیکستان یا پاکستان بسازیم که در این کشورها مورد استقبال قرار بگیرد خودبه خود زنجیره ای از صنایع فرهنگی به هم متصل می شوند و ضمن این که آن کار فرهنگی را جلو می برد، اقتصاد فرهنگ، در مدت کوتاهی خودکفا می شود؛ یعنی حوزه فرهنگ پس از مدتی دیگر به کمک های مالی نیاز نخواهد داشت. سیاست های فرهنگی ما دقیقاً ناظر به مرزهای فرهنگی و تمدنی ایران در شرق، شمال، جنوب و غرب است.
اصلاً تردیدی ندارم که سرمایه گذاری در این عرصه کاملاً فرهنگی است؛ یعنی فرهنگی که کاملاً با اقتضائات ما سازگار است و گام بلندی در حوزه اقتصاد فرهنگ خواهد بود. مثلاً، وقتی ما در حوزه تاریخ مشترک چند هزارساله اقدام کردیم، جواب گرفتیم. سوژه هایی مانند حضرت یوسف ضد السلام در حوزه دین به سادگی می تواند وارد این چرخه شود.
شخصیت های فرهنگی ای مثل مولوی، غرب و شرق را از بلخ تا قونیه به مرکزیت ایران متصل می کند. آیا چنین ظرفیت هایی با اقتصائات فرهنگی ما یا با اقتضائات فرهنگی کشورهای همسایه ما ناسازگار است؟ ما امروز در معرض تهاجم فرهنگی در کل منطقه و جهان اسلام هستیم. هر موضوعی که پایه های هویت را در کشورهای هم سوی با ما تقویت می کند حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. فردوسی بزرگ سرمایه فرهنگی مشترک برای همه فارسی زبان هاست. ما حوزه های متنوعی داریم. وقتی مرزهای جغرافیای سیاسی را برداریم و با مرزهای فرهنگی صحبت نماییم، همه حوزه های فرهنگ تمدنی مشترک را به هم وصل می کند و این شدنی است. البته در این عرصه ها تفاوت های مذهبی کم رنگ تر است.
چرا تقریب از شعارهای محوری امام و رهبر انقلاب است؟ چرا این قدر تاکید می کنند؟ چون با تقریب به هم نزدیک می شوند. نگرانی آنجاست که روی تمایزات مذهبی ایستادگی نماییم و یک دفعه ما را جدا کند؛ امّا این تفکر ذاتش با ذات انقلاب اسلامی گره خورده و به سادگی می تواند مخاطبان فراوانی پیدا کند.
* بخش دیگری از محورهای بیانات رهبر انقلاب ناظر به تحول انقلابی و بنیادین در ساختارهای فرهنگی بود که به شکلی میتوان گفت در فضای بروکراتیک معنایش چابک سازی است. انتقادی که از بیرون مطرح می شود این است که دستگاههای فرهنگی ما از لحاظ بروکراتیک و دیوان سالارانه به حدی طول و عرض پیدا کرده اند که اداره خود این ها دولت دیگری می طلبد. برای چابک سازی وزارت ارشاد چه برنامه ای در نظر دارید؟
وزارت ارشاد شکل کاریکاتوری به خودش گرفته و ما در تهران با تورم نیرو مواجهیم، امّا هر قدر به پیرامون و مناطق محروم کشور می رویم، با وضعیت ضعیفی مواجه می شویم. مثلاً، یک شهرستان بسیار مهمی در غرب کشور هست که در معرض انواع صدمه هاست، ولی فقط یک نفر مسئول اداره و یک کارمند دارد؛ حتی ماشین هم نداردوزارت ارشاد شکل کاریکاتوری به خودش گرفته و ما در تهران با تورم نیرو مواجهیم، امّا هر قدر به پیرامون و مناطق محروم کشور می رویم، با وضعیت ضعیفی مواجه می شویم. مثلاً، یک شهرستان بسیار مهمی در غرب کشور هست که در معرض انواع صدمه هاست، ولی فقط یک نفر مسئول اداره و یک کارمند دارد؛ حتی ماشین هم ندارد! بسیاری از ادارات ارشاد ما با مشکلات پشتیبانی حداقلی مواجه اند؛ امّا بر مبنای چه منطقی باید در استانهای دیگر اداره ی ارشاد ایجاد کرد؟! نظام شکل دهی ما جوری اتفاق افتاده که امروز نزدیک 90 درصد کارهای نمایشی در تهران تولید می شود. آیا نباید از استعدادها و سابقه تمدنی چند هزارساله سایر مناطق این کشور استفاده کرد؟ چرا از فرهنگ ها، لهجه ها، قومیت ها و گویش هایی که داریم هیچ استفاده ای نمی کنیم؟ چون سیاست گذاری های غلط است.
من معتقدم که در دوره ی تحولی جدید، نظام عدالت فرهنگی در کشور باید رعایت شود؛ یعنی اولویتمان در حوزه ی مناطق پیرامونی باید تقویت شود. دو وجه هم دارد. یک وجهش نیاز خود آن منطقه است و دیگری تأثیرگذاری در منطقه های پیرامون و خارج از مرزهاست. مثلاً، اگر بخواهیم در پاکستان قدرت فرهنگی فرهنگ ایرانی را گسترش بدهیم، باید با برادران و خواهران بلوچ مان این کار را انجام بدهیم. اگر ما درست برنامه ریزی نماییم، هم به عدالت فرهنگی می رسیم و هم قدرت الهام بخشی فرهنگی مان را افزایش می دهیم.
* یکی دیگر از سفارش های رهبر انقلاب در این دیدار، استفاده از ظرفیت های نخبگانی خارج از دولت می باشد. جریانی در طول چهل سال پس از انقلاب به وجودآمده که در حوزه سینما، ادبیات و سایر حوزه های فرهنگی و هنری بعنوان نخبگان این حوزه شناخته می شوند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت مردمی چه تعاملی با این نخبگان خواهد داشت؟
دولت مردمی، به همه اهالی فرهنگ و هنر و رسانه کشور برای نظام تحولی در پیش رو نیاز دارد. به همه آنها با هر گرایش و سلیقه ای احترام می گذارد. من فکر می کنم این قدر حرف مشترک وجود دارد و درباره آنها کار نکرده داریم که همه این اهالی فرهنگ و هنر را می توانیم زیر این چتر جمع نماییم. برخلاف نوع القائاتی که دارد صورت می گیرد، دولت مردمی دولت همه مردم است. نباید فرهنگ و هنر را به یک سری برنامه های نمایشی آن هم از جنس خاص تقلیل بدهیم. همین هم اکنون بدنه ای عمومی از اهالی هنر گله مندند که اصلاً دیده نمی شوند. دولت مردمی می خواهد چترش را بالای سر همه ی نخبگان، نه عده ای خاص باز کند. ما با کار ویترینی نسبتی نداریم. کار ویترینی مال کسانی است که می خواهند کار نمایشی انجام بدهند. ما کار مردمی و عمیق می خواهیم. همه بخش های فرهنگی هنری ای که در معرض نابودی هستند، در این زمره قرار می گیرند.
برخلاف نوع القائاتی که دارد صورت می گیرد، دولت مردمی دولت همه مردم است. نباید فرهنگ و هنر را به یک سری برنامه های نمایشی آن هم از جنس خاص تقلیل بدهیم. همین هم اکنون بدنه ای عمومی از اهالی هنر گله مندند که اصلاً دیده نمی شوندجزو اوّلین برنامه هایم این خواهد بود که با هنرمندان تجسمی کشور صحبت کنم. یا با اهالی تئاتر که در قضیه ی کرونا صدمه زیادی دیدند، صحبت کنم؛ چونکه تئاتر ما در مصاف با حوزه های تصویری مثل سینما که قدرت رسانه ای دارد، اغلب کمتر دیده می شود. اولویت ما این است که سراغ شاخه های مختلف و افراد برجسته ی دیگر حوزه ها هم برویم که در رسانه ها کمتر دیده می شوند.

* یک مبحث دیگر، گله مندی رهبر انقلاب در تحول ساختار رسانه ای بود. با عنایت به این که بخشی از این مأموریت متوجه وزارت ارشاد است، چه اتفاقات و اقدامات ساختاری و بلندمدتی مقرر است که اتفاق بیفتد؟
ببینید ما جلوی هژمونی رسانه ای غرب ایستاده ایم. طبیعتاً گرفتار یک مصاف رسانه ای سنگین هم هستیم. در این مصاف رسانه ای سنگین نظام رسانه ای ما به اندازه کافی رشد کیفی پیدا نکرده است. ما در آرایش رسانه ای اغلب در حالت پدافندی قرار داریم و از ابزارهای آفند برخوردار نیستیم. اگر می خواهیم این صحنه نزاع را تغییر بدهیم، باید از حالت دفاع به حمله دربیاییم. این اقدام نیازمند کاری هوشمندانه و بین دستگاهی است. وزارت ارشاد بخشی از این مأموریت را بعنوان دولت دارد و بخش دیگر آن در حوزه های خارج از دولت مثل بخش های عمومی و غیردولتی و غیرنهادهای حاکمیتی است.
این مساله را همه باید در کنار هم ببینیم. اگر این اتفاق بیفتد من فکر می کنم صحنه آرایش رسانه ای به نفع جریان انقلاب تغییر خواهد نمود. شما نگاه کنید هم اکنون آنها به سادگی در موضوعات کوچک یک دفعه جریان سازی های عمیقی ضد ما می کنند؛ امّا ما نه از داشته های خودمان در این نظام درگیری رسانه ای می توانیم به خوبی استفاده نماییم، نه از نقاط ضعف فراوان و مشهود جریان رقیب. این بازسازی رسانه ای و آرایش رسانه ای مبتنی بر این خواهد بود که اوّلاً، از همه ظرفیت های فرهنگی خودمان استفاده نماییم و آنها را به صحنه بیاوریم و ثانیاً، از صدمه شناسی ای که روی نظام فرهنگی رقیب داریم به خوبی بتوانیم در این جنگ استفاده نماییم.

منبع: pilano.ir