نگاهی دیگر به نماهنگ دهه هشتادی ها؛ ذائقه سازی یا ذائقه سوزی

به گزارش پیلانو اگر از شما بپرسند کدام نماهنگ که با تمرکز بر حوزه نوجوان ساخته شده است را در ذهن دارید؟ اساسا یکی از آنها نماهنگ زکودکی خادم این تبار محترمم هست.

خبرگزاری مهر -فرهنگ و اندیشه- محمدعلی صفاریان روزنامه نگار به بهانه انتشار کلیپ «دهه هشتادیا» در یادداشتی این گونه نوشت:
نوجوان، این کلیدواژه بسیار مهم و آینده سازی که در عصر ارتباطات و تهاجم های بی سابقه فرهنگی از راه وسایل ارتباط جمعی مورد هدف دشمن قرار گرفته است، باید بیشتر از پیش به آن توجه گردد.
نوجوانان آینده سازان هر جامعه ای هستند و در جمهوری اسلامی ایران، نسل چهارم انقلاب مقرر است در ادامه این پرچم را بر دوش بکشند و راه های صعب العبور را هموار کنند. بنابراین لزوم پرداختن به نیازهای این قشر مهم و برآورده کردن آنها در قالب های مشخص و معین، بر هیچ کسی پوشیده نیست. حال این که الان چقدر در اهمیت دادن به آنها موفق بودیم، بحث دیگری است که در این مجال نمی گنجد.
چند صباحی است که یکی از مداحان بنام و مشهور کشور از راه شبکه های اجتماعی به صورت جدی به این مقوله می پردازد و با تولید نماهنگ های متناسب با سن نوجوانان و کودکان و حتی دعوت حضوری از آنها به شکلی دغدغه های خود پیرامون قشر نوجوان را بیان می کند. این حرکت عبدالرضا هلالی با استقبال گسترده نوجوانان و کودکان همراه بوده تا جایی که روزی دهها فیلم و تصویر از همخوانی بچه ها با نوای وی در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود. نماهنگی که با آگاه «شروع عاشقیمون از همینجا بود / قدیم ندیما زیر این پرچم» آغاز می شود و با حسن ختام «امیری حسین، و نعم الامیر / جان مادرت دستمو بگیر» تمام می شود. آنقدر مضامین ساده، پر محتوا و مناسب سن نوجوان به رشته شعر درآمده به همراه ملودی متناسب که به جز نوجوانان و کودکان حتی بزرگسالان را هم جذب خود کرده است.
البته به لطف شبکه نهال، الان نماهنگ های بسیار گوناگونی را برای گروه سنی نوجوانان از این شبکه شاهد می باشیم که قریب به اتفاق آنها از نوجوانان کت وشلواری با زبان رسمی و مودهای خوانندگی استفاده شده است. شاید این نوع نماهنگ ساختن هم توفیق چندانی در جذب مخاطب نداشته باشد و فقط صرفا برنامه ای برای پر کردن آنتن باشد.
اما چند روزیست که سازمان هنری رسانه ای اوج ویدئو کلیپی را با عنوان «دهه هشتادیا» منتشر نموده است که طیف گسترده ای از نظرات مخالف و موافق را به دنبال داشت. این اثر که به شعر «سعید پاشازاده»، مشاوره «سید بشیر حسینی» و بازی «علیرام نورایی»، «محمدحسین پویانفر» و «عبدالرضا هلالی» تولید و انتشار یافته است در نخستین نگاه، اثری بسیار ضروری است برای قشری که شاید کمتر دیده می شوند و مشارکت آنها در اجتماع بسیار پایین است اما در نگاه تحلیلی به غیر از پرداختتن به فرم ومحتوای خود اثر، به مقوله بسیار مهم ذائقه سازی و تغییر ذائقه نسل جدید باید پرداخته شود.
قبل از ورود به مقوله تغییر ذائقه نوجوانان باید به چند مصداق اشاره نمود. اگر از شما بپرسند کدام نماهنگ که با تمرکز بر حوزه نوجوان ساخته شده است را در ذهن دارید؟ اساسا یکی از آنها نماهنگ «زکودکی خادم این تبار محترمم» هست. نماهنگی که با متانت خاص ساخته شد و محتوا و فرم کاملاً در خدمت همدیگر بودند و تاثیر آن تا جایی بود که موقع بازخوانی اثر در حرم امام رضا (ع) یکی از نوجوانان خواننده ناخودآگاه اشک می ریزد و می خواند.
حال این نماهنگ را با «دهه هشتادیا» مقایسه کنید. ابتدا باید به سراغ شعر رفت:
«قصه های نوجوونی و غم و شادیا
دهه محرم و با دهه هشتادیا
نم نم بارونم و می بارم
چجوری سوتیامو بشمارم!
دروغ نگفتم که دوسِت دارم
هر شبم باتو شب مهتابه
کی به اندازه تو اینقده جذابه
یا حسینه که رو لبهامه
عکس کربلات پروفایلمه اینستامه!
درسته که عوض شده زمونه
کی گفته عاشقی برا قدیمه
اینکه تویی تو دنیا انتخابم
قشنگ ترین تصمیم زندگیمه
نفس نفس دور تو می گردم
بدون هیچ معطلی، از دم
دشمنای تو رو بلاک کردم!»
این شعر اگر فارغ از تأثیرات ریتم و ملودی خوانده شود مشخص می گردد که محتوای خاصی ندارد که حتی باعث برانگیختن احساسات شود. در این ابیات، شاعر تلاش وافری برای ردیف کردن اصطلاحات عامیانه با تاکید بر لغات رایج حول محور شبکه های اجتماعی دارد که ترانه ای بگوید و ظاهراً تنها راه نزدیکی به قشر نوجوان دهه هشتادی را استفاده از زبان رایج آنها می داند.
نکته دیگر این که فضای نماهنگ در کلوپ بازی اتفاق می افتد. کلوپی که به ظاهر در نزدیکی آن اتاق گریم بازیگر معروف سینماست. بازیگری که در این نماهنگ در حکم نگه دارنده تلفن همراه بود.
از سوی دیگر ریتم و ملودی این اثر، هیچ تناسبی با ماه محرم الحرام و ایام اندوه آل الله نداشت. کاری شاد و ریتمی تند که اگر در روزهای شعبانیه و ولادت سیدالشهدا منتشر می شد چه بسا کمتر مورد نقد قرار می گرفت.
در جایی از کلیپ تقارن بردن نام امام حسین (ع) و دیدن علیرام نورایی توسط خواننده نوجوان، کاملاً محتوا را خنثی می کند تا جائیکه این گونه به مخاطب القا می شود که حتی خواننده هم حواسش به آن چیزی که می گوید نیست. در تمام شعر یکبار نام امام حسین (ع) می آید که این ضعف کارگردانی و دکوپاژ، کاملاً آنرا تحت الشعاع قرار می دهد.
اما سوال اساسی اینجاست که با عنایت به لزوم جذب مخاطب نوجوان به مضامین دینی، آیا باید به هر قیمتی مخاطب را جذب کرد؟ این دقیقاً همان صدمه ای است که مجالس وعظ و هیئات مذهبی را هم به خود مشغول کرده و باعث انحرافات عدیده ای گشته است. تا جایی که در محرم سال جاری کلیپی از مداحی یک مداح جوان دست به دست می شد که در مورد رزم حضرت قاسم ابن الحسن (ع) با عناوین و مضامین سبک و نامحترمانه شعرخوانی می کرد.
آیا این نوجوانی که ذائقه موسیقایی اش با چنین تولیداتی تغییر می کند، در آینده می تواند با اصوات جانسوز و مایه دار قدیمی مانند «همه جا کربلاست» حاج اکبر ناظم ها ارتباط برقرار کند؟ آیا این نسل با این نوع ذائقه می تواند دل به شنیدن تلاوت قرآن که نه موسیقی دارد نه ریتم های تند و محرک بدهد؟
اگر رجوعی به حدود ۱۵ سال قبل کنید می بینید که خیلی از همخوانی های مذهبی، از تواشیح های پیش از افطار گرفته تا سرودهای مناسبتی مذهبی، هیچکدام از موسیقی یا حداقل از موسیقی های تند استفاده نمی کردند. افراد منتقد با پیشرفت و خط شکنی و همگام شدن با تکنولوژی مخالف نیستند بلکه انتقاد آنها به نحوه استفاده از این فناوری است. باز هم باید رجوع کرد به نماهنگ هایی که عبدالرضا هلالی یا گروه ارغوان تولید کرده اند که در آن از ادوات موسیقی هم استفاده شده است اما استفاده ای صحیح که استقبالی گسترده را هم به دنبال داشت.
ذائقه سازی مقوله بسیار مهمی است که در عملیات های روانی بسیار مورد تاکید دشمن قرار می گیرد. ذائقه سازی مقولات گوناگونی دارد، از تغییر ذائقه غذایی و پوشاکی گرفته تا تغییر ذائقه شنیداری و دینی. برای تقریب ذهن باید به نمونه رادیو معارف اشاره نماییم. الان بیشتر از ۱۵ شبکه رادیویی ملی در جمهوری اسلامی فعالیت می نمایند. در این میان یکی از پرمخاطب ترین شبکه های رادیویی، شبکه رادیویی معارف است. در شبکه رادیویی معارف، به هیچ عنوان از ادوات موسیقی استفاده نمی گردد و به جای آن هم آوایی، آواز و سرود بدون آهنگ برای مخاطب پخش می شود. فردی که ماه ها مخاطب این شبکه رادیویی باشد، ناخودآگاه شنیدن موسیقی برایش خوشایند نخواهد بود. چونکه ذائقه شنیداری او این گونه تربیت شده است. یا در مثالی دیگر از شخصی سال ها موسیقی سنتی گوش کند، دیگر روی خوشی به شنیدن موسیقی رپ و پاپ و امثال آن نشان نمی دهد.
در آخر باید به این نکته اشاره شود که نهادهای انقلابی که اساسا با حسن نیت در حوزه مخاطب نوجوان مبادرت به فعالیت می نمایند، نباید با مشاوره های ناآگاهانه به سمت تغییر ذائقه نسل بعد بروند چه بسا که باید تدابیری بیندیشند تا مانع انحراف فکری آنها شوند و ذائقه مطلوب را در مخاطب تربیت کنند.
نقدی دیگر بر این نماهنگ را اینجا بخوانید