گزارش پیلانو؛ نسبت هنر انقلاب با جشنواره تجسمی فجر چیست؟

به گزارش پیلانو سیزدهمین جشنواره تجسمی فجر همچون دو دوره گذشته با رویکرد گفتگوی هنرها؛ آفرینش تجسمی نوین با نگاهی ‏بین رشته ای برگزار شد؛ اما سهم هنر انقلاب در این گفتگوی هنرها چقدر بوده است؟

خبرگزاری مهر – گروه هنر- آزاده فضلی: از مهم ترین اهداف جشنواره هنرهای تجسمی فجر؛ «هویت مندی هنر کشور بر مبنای مؤلفه های فرهنگی دوران معاصر ایران» و «جریان سازی مؤثر مفهومی و ساختاری در حوزه هنرهای تجسمی کشور» ذکر شده است که هر سال با عنایت به رویکرد شورای سیاست گذاری این جشنواره، دستخوش تغییراتی هم می شود.
سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر همچون دوازدهمین دوره آن، با رویکرد «گفتگوی هنرها؛ آفرینش تجسمی نوین با نگاهی ‏بین رشته ای» و در ۱۰ رشته تصویرسازی، ‏خوشنویسی، سرامیک، عکاسی، کاریکاتور و کارتون، طراحی گرافیک، مجسمه، نقاشی، نگارگری و رسانه های هنری جدید (ویدئوآرت، پرفورمنس آرت و چیدمان) برگزار شد.
تشویق هنرمندان به سمت شیوه های معاصر خلق آثار در بستر هنرهای تجسمی‎، معرفی و نمایش نمونه هایی از برترین و جدید ترین آثار هنرمندان ایرانی و نمایش دستاوردهای خلاقانه ‏هنری‎، ایجاد فضای گفتگو میان اهالی جامعه هنرهای تجسمی کشور‎، ایجاد زمینه برای رشد هنر معاصر ایران و ایجاد فرصت برای ارتقای آگاهی و هنر هنرمندان ایرانی بعنوان اهداف این دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر در فراخوان ذکر شده بود.
در فراخوان که ۳۰ مهرماه ۹۹ انتشار یافت، مبحث جشنواره به منظور امکان دادن به بروز خلاقیت هنرمندان، «آزاد» اعلام گردید.

در دوره پیشین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تمرکز بر خصوصیت میان رسانه ای «هنر معاصر» بود. خصوصیت ای که سبب گشایش دریچه های تازه ای در شکل و شیوه بیان هنری شد و مرزهای تعاریف رسانه های هنری را باز تعریف و در بیشتر موارد از نو تبیین کرد. رویکرد این دوره از جشنواره بر ‏ویژگی دیگری از هنر معاصر خواهد بود و آن «مخاطب محوری» است که بر این اساس، موضوعاتی چون توجه به خصوصیت های عام هنر معاصر و به صورت اخص «رویکرد میان رسانه ای» و «مخاطب ‏محوری»، ‏ تعریف رابطه «هنرمند»، «اثر هنری» و «مخاطب»، توجه به نقش مخاطب در شکل گیری اثر هنری، تمرکز بر شیوه های خوانش اثر هنری با محوریت مخاطب، استفاده از ظرفیت دیگر رسانه های هنری و رجوع به پشتوانه های فرهنگی و هنری را مدنظر قرار داد.
پرسشی که در این گزارش به مطرح کردن آن پرداختیم، این است که «هنر انقلاب» در این سال ها چه سهمی از ویترین «فجر» داشته است؛ البته اگر بخواهیم «هنر انقلاب» را تشریح نماییم باید تاکید نماییم که هم اکنون، هنر انقلابی، هنری است که بر زندگی فردی و اجتماعی انسان ها مؤثر باشد. هنر «انقلاب» پاسخ به آرمان هایی است که تنها محدود به سالهای ابتدایی انقلاب نیست، بلکه فراتر از آنرا در بر می گیرد و هنری است متذکر، امیدبخش، عدالت جو، روشنگر و مستقل. شاید بتوان اظهار داشت که هنرمند انقلابی هم هنرمندی است که نسبت به اتفاقات پیرامونش واکنش و در بزنگاه ها حضور خودش را نشان داده است و حرفی برای گفتن دارد و این مورد محدود به هنرمندان انقلاب و دفاع مقدسی نیست و در جامعه امروز هم بروز و ظهور دارد.
هادی مظفری مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره رویکرد این جشنواره به خبرنگار مهر اظهار داشت: با عنایت به این که در دنیا، امروزه مرزی بین هنرها وجود ندارد، رویکرد «گفتگوی هنرها» طی ۳ سال قبل در جریان برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی فجر مطرح گردیده است. احساس کردیم باید چندین سال به رویکرد «گفتگوی هنرها» پرداخته شود تا جا بیفتد و هنرمندان به آن فکر کنند و در طول مدت زمانی، آثاری خلق شود. ما جشنواره تجسمی فجر را بر مدار رویکرد رشته ای برگزار کردیم اما همیشه به هنرمندان توجه می دهیم که رویکرد بینارشته ای را مدنظر قرار دهند و بتوانند بین هنرهای گفتگو برقرار کنند.
حیف است که «تجسمی فجر» مبحث محور و هدفمند نباشد
در این ارتباط، سیدمسعود شجاعی طباطبایی دبیر بخش کارتون سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به خبرنگار مهر اظهار داشت: به نظر می آید تکلیف این دوره جشنواره تجسمی فجر در فراخوان زیاد مشخص نبود؛ با عنایت به این که مبحث جشنواره آزاد بود چطور باید شاهد آثاری با رویکرد و نشانه های انقلابی باشیم. انتظار می رفت در این جشنواره جایگاهی را به مباحث در رابطه با انقلاب یا تأثیراتی که از رویکرد انقلابی نشأت می گیرد، اختصاص داده می شد؛ چونکه هم اکنون چندین هزار نفر کاریکاتوریست و کارتونیست داریم که می توانستیم از این ظرفیت استفاده نماییم. حیف است که «تجسمی فجر» مبحث محور و هدفمند نباشد.

وی تصریح کرد: به اعتقاد من، مبحث آزاد برای بزرگترین رویداد هنرهای تجسمی کشور، کفایت نمی کند و به نظرم باید موضوعی برای خلق آثار هنرمندان قرار داده می شد یا در کنار مبحث آزاد، موضوعی هم در نظر گرفته می شد که با عنایت به آن، هنرمندانی که دغدغه مند هستند آثاری ارائه نمایند.
شجاعی طباطبایی، «کارتون و کاریکاتور» را هنری با ماهیت معترض، روشنگر، افشاگر و روحیه بخش دانست و خاطرنشان کرد: این هنر یعنی مواجهه با یک موضوع؛ هنری معترض است و هنرمندان این حوزه، به شکل جدی به اتفاقات واکنش نشان می دهند. این هنرمندان همینطور نسبت به مسائل اطراف شأن حساسیت دارند همچنان که جشنواره «ما کرونا را شکست می دهیم» که اتفاقاً برای نخستین بار وزارت ارشاد و چندین نهاد در برگزاری آن، هم افزایی کردند، این مورد مشهود بود.
حیف است جشنواره تجسمی فجر با جشنواره ونیز مقایسه شود! حتی جشنواره ونیز هم موضوعی مشخص در کنار مبحث آزاد دارد وی بیان نمود: شاید اگر موضوعی چون «مدافعان سلامت» مطرح می شد، پیامی انقلابی در دل جشنواره فجر بروز می کرد. «هنر انقلاب» صرفا پرداختن به انقلاب و جنگ نیست و انقلابی بودن به این مفهوم نیست که در مورد انقلاب و دفاع مقدس کاری خلق شود یا به اتفاقات انقلابی محدود شویم. ما هنوز در حال شهید دادن (در جریان کرونا) هستیم و این مورد می توانست مطرح شود. هم اکنون مدافعان سلامت همان شعارهایی که رزمندگان می دادند، سر می دهند و به نظر من حرکت انقلابی یعنی این مسیر.
دبیر بخش کارتون جشنواره تجسمی فجر اظهار داشت: شاید وزارت ارشاد کمی واهمه دارد که ورود به یک مبحث مشخص در این عرصه، میزان مشارکت ها را کم می کند اما من فکر می کنم اگر چنین موضوعی در نظر گرفته می شد، نه تنها میزان مشارکت در هنری چون کاریکاتور و کارتون بالا می رفت، بلکه کار صورت می گرفت که به نتیجه مشخصی برسیم و در نهایت هم در اختیار مردم قرار می گرفت. اگر این هنر در اختیار مردم قرار نگیرد اثربخشی آنچه می شود اما چون مبحث ندارد عملاً برای خواص معنا پیدا می کند. به اعتقاد من، حیف است جشنواره فجر با جشنواره ونیز مقایسه شود! حتی جشنواره ونیز هم موضوعی مشخص در کنار مبحث آزاد دارد.

دبیر بخش عکس جشنواره: هدف «فجر» شناسایی نیروهای جوان و کاربلد است
در این مورد با جاسم غضبانپور عکاس جنگ که دبیری بخش عکس سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر را عهده دار بود، صحبت کردیم. وی با اشاره به اینکه وقتی مبحث جشنواره ای «آزاد» انتخاب می شود، محلی برای پرداختن و توجه به موضوعی خاص برای هنرمندان وجود ندارد، به خبرنگار مهر اظهار داشت: شاید اگر مبحث هنر انقلابی را به صورتی در جشنواره، آیتم بندی می کردیم، می شد نتیجه گیری مطلوب در این حوزه به دست آید. به نظر من «هنر انقلابی»، مقوله ای است که انقلاب و جنگ و دفاع مقدس را در بر می گیرد و هم اکنون نمی توان در جشنواره فجر به آن پرداخت و بهتر است این موضوعات از راه انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس یا بنیاد روایت فتح دنبال شود.
اگر می خواستیم «هنر انقلابی» در تجسمی فجر که جشواره ای ملی است، مطرح شود باید بخشی جدا در جشنواره تعیین می شد؛ تنها راهی که به ذهن من می رسد این است که باید بخشی جدا از مبحث اصلی جشنواره قرار داده می شد وی بیان نمود: اگر می خواستیم «هنر انقلابی» در تجسمی فجر که جشواره ای ملی است، مطرح شود باید بخشی جدا در جشنواره تعیین می شد؛ تنها راهی که به ذهن من می رسد این است که باید بخشی جدا از مبحث اصلی جشنواره قرار داده می شد که رویکرد هنری و پژوهشی به انقلاب و هنر انقلابی داشته باشد. وگرنه چطور می شود با محدودیت های موجود در جشنواره و نمایش آثار، بتوانیم هنر انقلابی را هم در میان آثار بگنجانیم! در واقع اگر بخواهیم در حوزه هنر انقلاب به صورت کامل و جامع کار نماییم باید جشنواره ملی جداگانه ای به آن اختصاص دهیم.
غضبانپور خاطرنشان کرد: همینطور به اعتقاد من، باید جایگاه «فجر» مشخص شود؛ اینکه یک جشنواره ساده است یا یک بینال! و به نظرم این مورد هنوز جا نیفتاده است. یا باید مبحث تعیین نماییم یا اگر مبحث آزاد بود دیگر نباید بحثی با این رویکرد مطرح شود، وگرنه افسار از دست دست اندرکاران در می رود.
وی ضمن اشاره به رویکرد استعدادیابی جشنواره تجسمی فجر، تصریح کرد: برای این جشنواره ملی، مبحث آزاد قرار داده شده که بتوانیم هنرمندان جوانی که کار می کنند، شناسایی و به آنها توجه گردد و در سالهای آینده در حوزه های مختلف پرورش داده شوند. در واقع، هدف اصلی «تجسمی فجر» شناسایی نیروهای جوان و کاربلد است که بتوانند در آینده جایگزین قدیمی ها شوند. بنابراین نمی توان این جوانان را در انجام کار محدود کرد؛ چونکه ممکن بود از اینکه کارشان در زمره «هنر انقلابی» قرار نمی گیرد، در جشنواره هم شرکت نمی کردند! این در شرایطی است که از راه این نوع جشنواره ها است که نیروهای تازه نفس و نخبه پیدا می شوند.

منبع: pilano.ir