گفتگوی مهر با مسعود شناسا هنرمند موسیقی سنتی موسیقی پاپ ازنوع بدش درایران رایج شده است، آموزشگاه ها کیفی نیستند

پیلانو: مسعود شناسا، هنرمند موسیقی سنتی که با مجموعه آلبوم ۵ گانه در زمینه ردیف نوازی گامی در شناخت موسیقی ایرانی برداشته، اعتقاد دارد موسیقی پاپ ازنوع بدش درایران شدیدا رایج شده است.

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: ردیف، پایه، اساس، مهمترین و بهادار ترین سند موسیقی ملی ایران و از برجسته ترین نشانه ها و هویت ملی ایرانی است؛ مسعود شناسا، ردیف میرزاعبدالله را بعد از سال ها تجربه و پختگی و با برداشت ها و دریافت های بسیار ویژه ای که در ریتم ها و نوانس ها از این ردیف دارد، با سنتور نواخته است.
مسعود شناسا، هنرمند موسیقی دان و نوازنده در گفت و گو با خبرنگار مهر، می گوید: از کودکی موسیقی را آغاز کردم چونکه خانواده ما از قدیم به موسیقی اصیل و جدی می پرداخت؛ از ۸ سالگی تنبک را آغاز کردم و چند سال بعد به نواختن سنتور پرداختم در حالیکه در سالهای ۵۰ بود در آنجا موسیقی ایرانی سنتی یا به اصطلاح موسیقی کلاسیک و آهنگسازی کلاسیک اروپایی خواندم.
شناسا ادامه می دهد: در رشته آهنگسازی کلاسیک دانشجوی ممتاز شدم و برای آمریکا بورسیه گرفتم که نرفتم؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی شرایط تغییر نمود و این شد که ادامه بدهم. سپس آهنگسازی و در زمینه های موسیقی ایرانی دو کتاب چاپ کردم؛ کتاب «سنتور نامه» که متد آموزشی می باشد و دیگری که «سرگذشت» نام دارد و دوره عالی کارهای خودم شامل ضربی و آوازی است را شامل می شود.
وی می افزاید: چند آلبوم منتشر کردم به نام «تندر» سال ها پیش که تم نوازی یا دو نوازی سنتور و تنبک بود؛ آلبوم دیگری دارم به نام «غم زیبا» که با شهرام ناظری منتشر گردید.
شناسا که با آلبوم دیگری دارم به نام «سرگذشت» که بازسازی آلبوم تندر است مبادرت به چند صدایی کردن آن برای سنتور و ارکستر زهی کرد؛ دو سال پیش کنسرتی در شیراز برگزار کرد به نام خلوتگاه که آلبوم آن به این نام منتشر گردید.
*اساساً؛ ردیف در موسیقی چه نقشی دارد؟
در فرهنگ ردیف نوازی این پدیده ایست که هر کسی بعد از گذراندن دوره شاگردی کم کم بعد از طی گذر سال ها با تدریس اندیشه و شخصیت خودرا در نواختن ردیف پیاده و ارائه می کند.
من به همراه دیگر هنرمندان در دانشکده هنرهای زیبا و مرکز انتشار موسیقی کار کردم و درس ها گرفتیم؛ در آغاز همه در نواختن یک شکل بودیم اما به مرور زمان هر کسی در ردیف نوازی شخصیت خودرا پیدا کرد طبیعتاً تفکر و روحیه و فکر خودم را پیدا کردم و ایجاب کرد که بگونه ای که خودم می نوازم ارائه و روایت کنم.

دریافتی که از ریتم در ردیف دارم از نظر حسی و نُوانس هایی که دریافت، کشف و پیدا کردم یا جایگاه جمله ها از نظر ساختارهای ریتمی هر کدام با چه حس و نظمی است؛ البته این ها قطعی نیست هر بار که ردیف می نوازیم تفاوت های بسیاری می کند از لحاظ حسی و این همین قسمتی از ارزش ردیف است که هر بار که تکرارش می نماییم با بار پیش فرق می کند و استفاده از برخی مضراب ها و تکنیک ها و امکانات ساز هر بار که گوشه ای را اجرا می نماییم حتما فرق می کند، گاهی از نظر حسی و فکری معجزه ای رخ می دهد در اجرای ردیف و غوغایی می شود که البته بستگی دارد که چه کسی بنوازد. ردیف را بعضی کسان نواخته اند و تدریس کرده اند که سبب شده برخی از شاگردان زده شوند از کسی که می خواهد ردیف را آموزش دهد.
کسی که می خواهد ردیف را آموزش دهد باید اول خودش آنرا به خوبی فهمیده باشد و به خوبی درک کرده باشد، خوب با جزئیات خو گرفته باشد و آنرا با حس خوبی عرضه نماید که شاگرد را جذب و خرسند کند و بداند که هر لحظه، هر جمله و فیگوری از ردیف و هر موتیفی چگونه باید به شاگرد تفهیم و انتقال توضیح دهد که در کجا چه اتفاقی می افتد و او باید چگونه فکر کند در این لحظه اگر شخص خودش متوجه نشده باشد طبیعی است که نمی تواند مفهوم را انتقال دهد.
*در موسیقی سنتی ایران چه ردیف هایی داریم؟
ردیف صبا، ردیف میرزا عبدالله، میرزا حسینقلی، موسی خان و ردیف چپ کوک فرامرز پایور.
*آیا برای آموزش آواز سنتی ضرورتی برای آموزش تئوریک هست؟
در چارچوب سنتی ضرورتی برای آموزش تئوریک به آن مدلول نیست کسی که موسیقی کار می کند؛ اصولاً هر چیزی در بخش نظریه خوب است.
در گذشته شاید نظریه به مدلول امروز نبود و در گفتگوی سینه به سینه مطالبی را استاد به شاگرد می گفته است اما نه شاید به صورت تکمیل شده امروز، البته که هر کس در زمینه تئوریک در عمل اثر دارد.
*چند ردیف در موسیقی ایرانی داریم و چرا میرزا عبدالله برای شما از اهمیت برخوردار است؟
دلیل اصلی علاقه مندی من به ردیف میرزا عبدالله در آغاز این بوده که ما ردیف را کار کردیم و طبیعتاً جذبش شدیم؛ همه ردیف ها خوب است. ردیف استاد صبا را کار کردم ردیف میرزا حسین نوری را تا بعد از انقلاب مدتی کار کردم و ارتباط بسیاری با ردیف بر قرار کرده و با هم آنکه این ردیف را مرتب بود را اجرا و در جمله بندی غوغا کرده؛ کم و زیاد را در جمله بندی نمی بینید، یک مضراب کم و زیاد پیدا نمی کنید؛ آن ارتباطی که برقرار می شود خود به خود علاقه بیشتری را بوجود می آورد در هر صورت در بر حق بودن ردیف میرزا عبدالله شکی نیست، البته در ردیف ها نمی توان گفت الان ردیف ساده و فلان ردیف دشوار است.
*وضعیت آموزشی موسیقی سنتی را چطور می بینید؟
سطح آموزش در آموزشگاه ها آنچنان که باید باشد نیست برای اینکه کسانی را دعوت می کنند برای تدریس و بسیاری کسان هم پذیرفته می شوند؛ دانشجویانی هستند که می بینیم بسیار ضعیف هستند البته آدم های با استعدادی هم در آنها وجود دارد.
این مسئله بستگی به سیاست دانشگاه ها دارد امکان دارد دانشگاهی آنقدر اهمیت بدهد که دانشجویان با استعداد و دارای زمینه را بپذیرد برخی دانشگاه ها هم اهمیت نمی دهند.
در دانشگاه هایی که تدریس کرده ام شاگردانی بسیار ضعیف دیده ام درحالیکه شاگردانی هم دیده ام که نوازندگانی خیلی خوب بودند؛ روی هم رفته کیفیتی که باید داشته باشند در دانشگاه ها وجود ندارد شاید در همه رشته ها همین باشد نه فقط در موسیقی.
*با وجود غلبه سلیقه پاپ وضعیت موسیقی سنتی را چگونه پیشبینی می کنید؟
موسیقی پاپ از نوع بدش در ایران شدیداً رایج شده است و به ندرت خواننده خوب پیدا می شود اما، خوشبختانه گرایش جوانان برای یادگیری موسیقی کلاسیک ایران که به غلط آنرا سنتی می نامیم چون سنتی واژه درستی برای هنر نیست چیزی به نام موسیقی سنتی نداریم و به غلط جا افتاده است، بسیار زیاد دیده می شود؛ به هر حال موسیقی کلاسیک ایران کار خودش را می کند. موسیقی اصیل ایرانی آموزش داده می شود کنسرتهای هم گرچه خیلی کم است هر از گاهی برگزار و در سطح گسترده ای هم آموزش داده می شود.

خوشبختانه گرایش دیده می شود، البته اگر موسیقی پاپ از نوع خوبش بود و کمتر نفوذ داشت البته نتیجه بهتر بود؛ شوربختانه نفوذ موسیقی پاپ از نوع بدش لطمه های زده و گرایش بسیاری از جوانان می شود همین موسیقی پاپ در نتیجه موسیقی اصیل یا کلاسیک ایرانی کمتر آنها را جذب می کند اما به هر حال ناامید کننده هم نیست.
*آیا موسیقی تلفیقی را به رسمیت می شناسید؟
مخالف تفکرهای دیگر گونه نیستم و فکر می کنم کارهایی باید صورت گیرد تا اینکه آدم دو سبک موسیقی را تلفیق کند می تواند غلط نباشد مهم این است که کی چه کار می کنند آیا کسی که می خواهد تلفیق کند آیا به خوبی موسیقی ایرانی را فهمیده است؛ اینکه آیا موسیقی پاپ را خوب فهمیده باشیم در موسیقی کلاسیک غرب هم دیده می شود.
برخی از سنت گراها تعصب دارند که نباید موسیقی غرب را با موسیقی ایران آمیخت، برای اینکه معتقدند موسیقی ایرانی باید یک صدایی باشد اشکالی ندارد اما برخی مثل من مخالف این حرف ها هستند و طرفدار ترکیبش هستم.
معتقدم کسی که می خواهد این کار را بکند باید شرایطی داشته باشد همچون اینکه موسیقی ایرانی را خوب فهمیده باشد و عمیق درک کرده باشد، دوم موسیقی غربی را خوب درک کرده باشد و جنبه های تئوریک و علمی آنرا هم خوب فهمیده باشد. این فرد ذوق، صلاحیت، استعداد و شعور ترکیب اینها را داشته باشد حتما چیز خوبی از آب در می آید.
*برخی بدون آموزش ردیف مبادرت به آموزش می کنند؛ آیا به صرف آموزش تصنیف می توان موسیقی آموخت؟
بدون آموزش ردیف نمی توان موسیقی آموخت برای اینکه به یک جز سردستی بدل می شود به جهت اینکه شخص بخواهد موسیقی را بطور واقعی بشناسد باید ریشه را دریابد و اساس کار را بشناسد که بخش مهمی از آن ردیف است و قسمتی از آن هم ضربی هاست؛ چهارمضراب ها، پیش درآمدها و قطعات دیگر البته ردیف از پایه و اساس مرکزیت دارند.
*ویژگی های آلبوم جدید شما چیست؟
آلبوم «ردیف میرزا عبدالله – برومند» با تفکر و احساس خودم آغشته شده است؛ همان چیزی که بعد از سال ها تدریس پس از ۴۰ و اندی سال تدریس پیدا و درک کرده ام. چه در بخش مقایسه چه در بخش ریتمیک جمله بندی ها و تاکید ها هم خودم خیلی نیاز دیدم که این کار را انجام دهم و خیلی ها این را از من خواستند که این یک واقعیت است که در این سی، چهل سال سر کلاس آمده اند و شیوه ردیف نوازی حس و حال و روشی که ردیف و تدریس می کنم دیده اند و شنیده ام تاکید کرده اند که باید آلبوم را منتشر کند فکرش را داشتم تا در سه، چهار سال قبل شرایطش به وجود آمد و آنرا ضبط کردم.
*برگزاری جشنواره ها و رقابت های موسیقی کمکی به روند اعتلای موسیقی ایرانی کرده است؟
برگزاری جشنواره های گوناگون در بالا رفتن سلیقه شنیداری مردم تأثیر داشته و نمی تواند بی تأثیر باشد برای اینکه موجب ایجاد انگیزه در جوانان می شود و تجربه می کنند و می توانند در دیدگاه هنرمندان تأثیر گذار باشند.
*مدتی است که هنرمندان از نبود سالن مناسب و فرسودگی تالار حافظ در شیراز گلایه دارند و استاد حسین علیزاده هم به این مورد واکنش نشان داد؛ آیا شما هم از این مورد احساس کمبود می کنید؟
برای اطلاع و همه گیر شدن یک فرهنگ در واقع بخش های گوناگون فرهنگی در جامعه حمایت و بودجه و کار دولتی پسندیده است؛ یک دولت اگر که برای مردم کار می کند باید بودجه بگذارد و مدیریت کند؛ سالن ها و محیط های آموزشی مناسب به وجود بیاورد و از اهل فرهنگ و هنر چه نویسنده کتاب یا نوازنده حمایت مالی کند آنان را شاد می کند.
چه صنعتگری که در حوزه تجسمی کار می کند چه آنکه در حوزه موسیقی کار می کند باید حمایت مالی شود در امور مختلف در آلبوم معرفی و شناساندن آن به مردم کمک کنند هزینه ها را پرداخت کنند تا نتیجه درستی بدهد. شک نیست که حمایت مالی و ساختن سالن، به وجود آوردن محیط های فرهنگی و آموزشی و به کار گرفتن افراد بر حق و درست تأثیر بسیاری دارد.

*مراودات فرهنگی بین المللی را در زمینه موسیقی مناسب ارزیابی می کنید؟
دست کم در زمینه موسیقی سنتی فکر نمی کنم به تعداد زیاد بوده است؛ یا من خبر ندارم، اینها به یک سری مسائل باز می گردد که قسمتی از آن به سیاست های دولت مربوط است که ارتباطی میان دولت های مختلف ایجاد کند و بده بستان های فرهنگی ایجاد کنند. البته من اجراهایی در خارج از کشور با اساتید مختلف داشتم درحالیکه تکنوازی، سه نوازی، گروه نوازی و خوانندگی در خود ایران هم کم نبوده است.
هرچه مردم بیشتر توجه نمایند و اهمیت دهند و سرمایه گذاری مادی و غیرمادی کنند از جانب خودشان برای فرهنگ خودشان و فرزندانشان شکی نیست که نتیجه خوبی گرفته خواهد شد و در اعتلای یک جامعه قسمتی از حرکت و کار این است که هر شخصی و هر فردی از جامعه دگرگونی، پیشرفت، تحول و اعتلا را از خود شروع کند و آغاز از خودش باشد. وجود تفکرات درست با مطالعه در زمینه های درست محقق می شود.
به گزارش پیلانو به نقل از مهر، آلبوم «ردیف میرزاعبدالله – برومند» در یک بسته که شامل ۵ سی دی است.

منبع: پیلانو